Bouw een pand in 1 keer goed!

Wie wil (ver)bouwen in de food krijgt te maken met vele wensen en nog meer eisen; van opdrachtgevers en overheden via wet- en regelgeving; rondom energiebesparing, duurzaamheid en voedselveiligheid. Wat zijn de trends, wat is er veranderd, wat zijn de knelpunten en valkuilen en hoe zit het met de toekomst?

Of je nu wil renoveren, verbouwen of met nieuwbouw start; niemand kan nog om ‘duurzaam’ heen. Daarover zijn de drie ondernemers die om de (digitale) interviewtafel zijn aangeschoven het roerend eens. We praten met:

Bas te Riele: Commercieel projectmanager bij Bouwbedrijf Aan de Stegge Twello.
Hans van den Hoorn: architect bij RBK, partner op het gebied van bouw en verbouwingen, milieuvraagstukken en automatisering voor de foodindustrie.
Ernest Conradi: manager van Sealwise Nederland, leverancier van de nieuwste generatie kunststof panelen.

Energiezuinig

“De ruimte om ons heen wordt schaarser. Grondprijzen lopen op. We zien een strijd ontstaan over wie de grond mag gebruiken,” schetst Hans het grotere plaatje. “Het stikstofdossier toont wel aan hoe dit kan ontsporen. Het is razend actueel in de bouw en landbouw; het raakt ‘bouwen voor de food’ rechtstreeks. Ook onze planeet en ons klimaat kun je trouwens beschouwen als schaars. De carbon footprint van zowel de bouw als de wereldwijde voedselproductie is aanzienlijk.”
De wetgeving wordt steeds strenger. Bouwen volgens BREAAM, waarmee je je een aantal jaar geleden nog goed kon onderscheiden, wordt nu bijna automatisch behaald. De nadruk ligt op energiebesparing.
Bas: “Dat zie je bijvoorbeeld terug in het afwerkingsniveau: er mag geen koude weglekken en koelen moet zo min mogelijk energie kosten. De geëiste isolatiewaarden zijn fors hoger geworden. En restwarmte van koelinstallaties wordt meer en meer hergebruikt; in kantoorruimten voor vloerverwarming, bij vriesruimtes in een dubbele vloer tegen opvriezen.”
Hans van den Hoorn: “Via wet- en regelgeving stelt de overheid steeds meer eisen aan energiezuinig bouwen; de invoering van BENG (Bijna Energie Neutraal Gebouw) in 2021 speelt hier een belangrijke rol in. Vreemd daarbij is dat de bouw van een kantoorruimte volledig is vervat in duurzaamheidseisen, maar dat die voor het industriegedeelte slechts beperkt gelden. Voor de processen die plaatsvinden ín het gebouw zelfs helemaal niet. Toch zoomen meer en meer bedrijven hier op in, bijvoorbeeld met groenfinanciering.”
“Wat ook veranderd is, is dat je vroeger alleen voor jezelf bouwde”, geeft Bas nog aan. “Tegenwoordig laat je een pand ontwerpen dat ook beleggingswaarde heeft. Duurzaam hergebruik speelt daarin een grote rol.”

Grondstoffen

Grondstoffenschaarste maakt kiezen voor duurzaam op het moment echter lastig. Het probleem wordt deels veroorzaakt door de toegenomen vraag, maar ook door een tekort aan transportmiddelen. Áls het al lukt om de benodigde grondstoffen te bemachtigen, stuiten veel leveranciers op een gebrek aan zeecontainers; bijkomende schade van de coronapandemie. Ondertussen blijven de prijzen en levertijden maar stijgen.
“Mede daarom moet er meer gebruikgemaakt worden van écht circulaire producten, van gerecycled materiaal dat weer hergebruikt kan worden”, stelt Ernest. “Voor Sealwise WCB gebruiken we tenminste 84 procent gerecycled (u)pvc. Daardoor zijn we minimaal afhankelijk van nieuw herwinbare grondstoffen. Wel moeten de te recyclen materialen natuurlijk verzameld en verwerkt worden voor de fabricage van nieuwe panelen. Dat maakt het proces niet goedkoop. Helaas wordt er té vaak gekeken naar de initiële kosten, in plaats van naar duurzame langetermijnoplossingen.”
“In de bouw voor de food zit een zeker spanningsveld tussen eisen aan het materiaalgebruik en voedselveiligheid, en de wensen voor circulariteit en hernieuwbaarheid”, bevestigt Hans. “Duurzaamheid in de food houdt ook in dat het materiaal bestand moet zijn tegen alle vormen van schade. Het moet hufterproof zijn. Circulair bouwen voor de food moet zich daarom richten op hergebruik van hier veel gebruikte materialen.”

Hans van den Hoorn: “De steeds striktere eisen en wensen met betrekking tot duurzaamheid en energie draaien om een samenspel van bouw- en installatietechniek. Dit vereist een integrale blik op het gebouw en bouwplan, liefst in een zo vroeg mogelijk stadium. Deze integrale aanpak zit RBK in het dna. Onze klanten kunnen erop vertrouwen dat wij ‘weten hoe het zit’ als zij met hun toekomstplannen bij ons komen. De stikstofproblematiek blijft natuurlijk ook een belangrijke factor in (ver)bouwend Nederland. Onze milieukundige collega’s hebben de afgelopen jaren al veel van hun klanten hier verder kunnen helpen.” 

Veiligheid

“Een sanitair plafond waar je overheen kan lopen, zou zowel vanwege veiligheid als hygiëne naar mijn mening een vereiste moeten zijn,” aldus Bas. “Daar kunnen de installaties staan, zodat monteurs gemakkelijk bij de bedieningskasten kunnen komen. Zij hebben immers nooit brandschoon gereedschap, en vormen dus altijd een risico voor de voedselveiligheid op de werkvloer.”

“Ieder type deur, vloer en wand heeft voors en tegens die je weloverwogen tegen elkaar moet afstrepen”, vervolgt hij. “Tegen welke chemicaliën en al dan niet hitte moet een foodsafe vloer bestand zijn? Wat is voor jou noodzakelijk? In hoeverre kun je beschadigingen repareren? Hoe schuin maak je het afschot? Voor de voedselveiligheid wil je een grote schuinstand, want dan loopt afval- en reinigingswater goed weg. Arbo-technisch gezien is dat niet wenselijk, omdat je mensen dan de hele dag scheef staan tijdens het werken. Je moet overal vragen bij stellen, steeds keuzes maken.”
“En voedselveiligheid staat of valt met aandacht voor het binnenklimaat”, stelt Hans. “Voorheen ging het vooral om het op de juiste temperatuur houden van ruimtes, nu is naast comfort op de werkvloer het schoonhouden van de verse luchttoevoer essentieel. Nadruk ligt op het zorgvuldig zoneren van het binnenklimaat in gebouwen, onder meer in verband met high-care ruimtes.”
“Voedselschandalen hebben de foodbranche wakker geschud, maar nog lang niet genoeg!” vindt Ernest. “Het gaat om zowel de veiligheid van de producten die afgeleverd worden, als van de eigen medewerkers. Ja, er is meer aandacht voor, maar kijk bijvoorbeeld naar de brandwerendheid van toegepaste materialen; die hebben lang niet altijd de benodigde certificaten. En er zijn nog steeds bedrijven waar de hygiëne- en arbeidsomstandigheden slecht zijn, met verouderde en beschadigde wanden, plafonds en vloeren; een walhalla voor bacteriën en virussen. Er worden materialen gebruikt waarvan bekend is dat deze niet of minder geschikt zijn voor ruimtes waarin voeding wordt verwerkt. Panelen die slecht te reinigen zijn, hooguit met een antibacteriële coating op het oppervlak. Kijk naar de hoeveelheid meldingen van besmettingen op de werkvloer! Ik realiseer me dat dit een ongemakkelijke waarheid is, maar dit is wel wat er in de praktijk aan de hand is. Doe het toch meteen goed. Er valt nog zoveel te verbeteren.” 

Ernest Conradi: “Sealwise WCB heeft een exceptioneel hoge brandwerendheid (bs1d0 en hea 9 en hea 13), is antiviraal én anti-bacterieel, 100% waterdicht, en volledig circulair. Het is misschien niet het goedkoopste, maar wel het béste materiaal. Onlosmakelijk verbonden met het slagen van een (ver)bouw- of renovatieproject, is dat panelen naadloos en op de juiste wijze worden gemonteerd, met de juiste materialen. Daarom zijn we een samenwerkingsverband aangegaan met JacKit uit Beekbergen. Zij hebben een uniek montagesysteem uitgewerkt en zorgen ervoor dat bedrijven vloeiend door de keuringen komen, met zo min mogelijk downtime.”

Knelpunten en valkuilen 

Wat zijn zoal de knelpunten en valkuilen bij een bouwproject? 
Bas te Riele: “Op een greenfield locatie (een nieuwe bedrijfsvestiging op een locatie waar nog geen bedrijf was, red.) kun je meestal snel starten met de bouw, maar die luxe heb je als foodproducent niet altijd. Om op een bestaande locatie überhaupt te kunnen starten met een uitbreiding, ben je soms maanden bezig met het bouwrijp maken van de locatie: met sloop, saneren en het aanpassen van leidingen. Zeker als de nieuwbouw aan een bestaand gebouw wordt gerealiseerd, zijn er veel zaken waar je rekening mee moet houden. Bestaande oudere gebouwen staan bijvoorbeeld altijd iets scheef. Wij meten daarom digitaal voor we beginnen horizontaal en verticaal de scheefstand in. Deze gegevens laden we via het 3d-tekenprogramma Revit in de bouwtekening. Dat levert een accurate basis op en voorkomt dat we later in de bouw problemen moeten oplossen. Vloerhoogtes meten we ter plekke in, om er zeker van te zijn dat aansluitingen op de goede hoogte uitkomen. Denk ook aan de hemelwaterafvoeren; wanneer je nieuwbouw aan bestaand bouwt, moeten die eerst aangepast worden. Net als de spuwers in de gevel. Ondertussen gaan de werkzaamheden van het foodbedrijf tijdens de bouw gewoon door. Iedere dag opnieuw moet je daarom samen de zaken goed op elkaar afstemmen en bespreken hoe om te gaan met de beperkte ruimte.”
Veel bouwvergaderingen gaan nu via zoom of teams. Tekenprogramma’s worden gedeeld via het scherm, tekenwerk tijdens een werkoverleg aangepast en werkprocessen verkorten dankzij een strakkere planning. Foutmarges zijn fors verkleind, doordat die in de 3D-modellen fouten vroegtijdig worden ontdekt.
Hans: “Mede door de digitalisering gaan we nóg meer naar het samenstellen van gebouwen uit componenten. Bouwonderdelen worden meer en meer compleet in de fabriek vervaardigd en op de bouwplaats gemonteerd.”

Bas te Riele: “Alles begint met samenwerken tussen gespecialiseerde partijen met één focus: waarde toevoegen aan uw huisvestingsvraagstuk. Aan de Stegge Twello kent de foodbusiness door en door. We realiseren een pand dat exact aansluit op uw bedrijfsprocessen. Ons ‘Integraal Bouwproces Management’ zoals wij het noemen, is een uniek 10-stappenplan met keiharde garanties: een efficiënt en kwalitatief hoogstaand bouwproces binnen planning en budget.” 

Tot slot

En de toekomst; wat heeft die voor ons in petto? Samenvattend zijn circulaire materialen die voedsel-, brand- en/of arboveilig zijn, en het maken van (bijna) energie neutrale gebouwen dé centrale uitdagingen voor de komende jaren in de bouw. Om te voldoen aan de grote vraag die gaat ontstaan naar energiezuinige oplossingen en herbruikbare materialen, verwachten de drie mannen volop innovaties: in processen, technieken en materialen. “Dat kan heel snel gaan”, besluit Hans. “Kijk naar de smartphone. Die bestaat pas 12 jaar, maar we kunnen ons bijna niet meer voorstellen dat het ooit anders is geweest!”  

Beeld laptop: ©urfin/Shutterstock.com, beeld aardbeien: ©Sean Voelger/shutterstock.com, beeld schema: ©elenabsl /Shutterstock.com