Koelinstal­laties in het productie­proces

Koelen is essentieel voor de kwaliteitsbeheersing in de gehele voedselketen. De koelinstallatie hoort in dienst te staan van het productieproces. In de meeste bedrijven verandert dit proces in de loop der jaren. En ook de wet- en regelgeving voor het gebruik van koudemiddelen wordt continu aangescherpt. Hoe up-to-date is úw koelinstallatie eigenlijk?

“De bedrijfszekerheid en de betrouwbaarheid van koeling is essentieel geworden binnen onze voedselketen. Niet alleen voor de kwaliteitsbeheersing, maar zeker ook voor onze gezondheid. We kunnen niet meer zonder,” zegt Domagoj Gobac, eigenaar van Go Consulting. Hij geeft advies in het ontwerp en toepassen van koelinstallaties, voornamelijk binnen de voedingsindustrie.

Beetje lui

“Met de temperatuurbeheersing binnen onze voedselketen kunnen we de beschikbaarheid en houdbaarheid van voedsel verlengen. Daarin zijn we inmiddels aardig geslaagd – onze winkelwagentjes zijn op vrijdag overladen met een voorraad aan vers vlees, vis en melk voor hele week. Een teken van welvaart en vooruitgang. De consumptie van bijna steriel voedsel heeft echter ook geleid tot een verminderde weerstand tegen allerlei microscopisch kleine beestjes waar onze voorvaderen niet eens van wisten, laat staan last van hadden. Ons verdedigingsmechanisme voor infectieuze kiemen is een beetje lui geworden.”

Hygiëne

Niet overal in de wereld wordt gekoeld zoals in de Westerse samenleving. “Een paar jaar geleden was ik in Madagaskar. Langs de weg zag ik marktkramen, vele gevuld met karbonadestrengen en andere soorten vers vlees. Nergens was koeling. Het vlees lag gewoon in de buitenlucht (28ºC), met een zwerm vliegen eromheen. Mijn eerste gedachte was: hier ga ik geen filet American kopen, ik wil graag te zijner tijd weer naar huis keren, bij voorkeur levend. Dat er zoveel kramen waren onder deze condities, wees niet op een slecht functionerende hygiëne-inspectie. Ik vermoed dat de lokale bevolking gewoon minder, of zelfs geen last had van het gebrek aan hygiëne: door een betere natuurlijke weerbaarheid.” Domagoj noemt de afhankelijkheid van koeling in de Westerse samenleving een ‘noodzakelijk kwaad’.”

Werking

“Het werkingsprincipe van een koelinstallatie is gebaseerd op de faseverandering van een koudemiddel, dat bij een lage druk (en temperatuur) warmte onttrekt aan een geconditioneerde koel- of vriesruimte, om deze vervolgens bij een hogere druk (en temperatuur) aan een ander medium (zoals de buitenlucht of water) af te geven. Ik zie het koudemiddel als het bloed van een koelinstallatie, het is een essentieel onderdeel. Hiermee wordt de energie getransporteerd, ”legt hij uit. “Naast natuurlijke koudemiddelen zoals ammoniak (NH3) en koolstofdioxide (CO2) werden sinds de jaren 50 synthetische gassen, freonen, toegepast. Eind jaren zeventig ontdekte men hoe groot de invloed was van traditionele freonsoorten (R12, R502 en R22) op de afbraak van de ozonlaag en begon gestaag met het hun uitfaseren. In vervolg op een aantal eerdere maatregelen geldt sinds 1 januari 2015 een algeheel verbod op de productie en handel in HCFK’s (o.a. R22). In de praktijk betekent dit dat het bijvullen van R22 verboden is, het is nu een milieudelict.” Zoals verwacht werd EU beleid verder aangescherpt. De nieuwe F-gas verordening (per 1 januari2015 van kracht) legt onder andere beperkingen op voor het gebruik van een aantal freonsoorten, waaronder R507 en R404a. Het doel van de verordening is om in 2030 productie van HFK’s tot 21% teruggedrongen te hebben.  

Lekkage

“Afhankelijk van de uitvoering, bedrijfsomstandigheden en onderhoud van de koelinstallatie, heeft deze een levensduur van 15 tot wel 25 jaar. Veel installaties die gebouwd zijn voor 2001 werken nog met R22. Oude installaties die met R22 werken vormen een aanzienlijk bedrijfsrisico. De kans op lekkages neemt toe naarmate de installatie ouder is. Bij een omvangrijke lekkage is de kans groot dat de installatie voor een korte of langere periode buiten bedrijf komt, met alle gevolgen van dien.”  

“Koeling is een essentieel onderdeel in het productieproces,” stelt Domagoj. “Iedere ondernemer zou moeten weten of zijn installatie nog afgestemd is op het proces en of de installatie klaar is voor de toekomst. In de praktijk blijkt dat dit in veel gevallen niet zo is. Doordat de wet- en regelgeving voor HCFK’s steeds verder is aangescherpt, wordt het gebruik van natuurlijke koudemiddelen aantrekkelijker. De overheid stimuleert bovendien het gebruik van natuurlijke koudemiddelen, zoals ammoniak, CO2 en propaan, met fiscale maatregelen.

Voorbeeld

Visleverancier/-verwerkingsbedrijf Schmidt Zeevis Rotterdam B.V. is sinds 1908 gevestigd op de locatie Vasteland te Rotterdam. Het bedrijf levert een groot assortiment vis en visproducten aan verschillende afnemers waaronder horeca (hotels, restaurants en cateringbedrijven), scheepsbevoorraders, groothandels en particulieren. Het bedrijf is actief in de import en export van vis over de hele wereld. In Rotterdam wordt gebouwd aan een nieuwe productielocatie in Spaanse Polder. “Schmidt Zeevis Rotterdam BV is een typisch voorbeeld van een bedrijf dat in de loop der jaren uit zijn jasje is gegroeid,” zegt Gobac. “De productie werd uitgebreid, ze gingen meer soorten vis verwerken en de klantenportefeuille groeide. De oude locatie, met verschillende kleinere ruimtes en freoninstallaties, voldeed niet meer aan hun wensen en aan de eisen die voortvloeien aan productieproces.”

Investeringsaftrek

Het bedrijf schakelde een team van experts in bij de ontwikkeling van de nieuwbouwplannen, waaronder Go Consulting. Het projectteam keek ook kritisch naar de koelinstallatie. “Bij het ontwerp en de keuze van de nieuwe installatie is aandacht besteed aan alle aspecten die te maken hebben met koeling, de exploitatiekosten (aanschafprijs, energieverbruik en onderhoudskosten) en de betrouwbaarheid en kwaliteit van de componenten. Op basis van een uitgebreide analyse heeft Schmidt gekozen voor een installatie die werkt met natuurlijke koudemiddelen; een ammoniak-CO2 installatie. Dat deze installatie in aanmerking komt voor de Energie Investeringsaftrek (EIA), een regeling waarmee bedrijven fiscaal voordelig kunnen investeren in energiezuinige technieken en duurzame energie was een bijkomend voordeel. Met deze regeling stimuleert het ministerie van Economische Zaken duurzaam ondernemen. Schmidt Zeevis kan 41,5% van de investeringskosten aftrekken van de fiscale winst, bovenop de gebruikelijke afschrijving. Een goed voorbeeld dat het zinvol is om kritisch te blijven kijken naar je koelinstallatie.” Wilt u de nieuwbouw volgen? Kijk dan op www.schmidtnieuwbouw.nl

www.goconsulting.nl