Column Judith Witte: Reptielenbrein

Wij mensen zijn gewoontedieren. Iedere dag hebben we dezelfde ochtendroutine, dezelfde route naar het werk, een vaste plek aan tafel. Bij verandering worden we onrustig. Om die premisse in huiselijke sfeer te bewijzen, doe ik een testje. Bij de avonddis ga ik voor de verandering op een ándere plek zitten. “Wat doe jíj nou?”, vraagt mijn dochter. “Dat is míjn plek!”, zegt mijn zoon. “Má-ham…”, zegt de middelste met een zucht.

Ons reptielenbrein, het oudste deel van onze hersenen reageert instinctief en automatisch. Het bepaalt maar liefst 95% van de beslissingen die we dagelijks nemen en heeft dus een enorme invloed op ons gedrag. Het houdt niet van verandering.

Ik ga door met testen. “Stel”, leg ik mijn man voor, “Het is zomer en we zitten bij ons zwemmeertje. Jij pakt een blikje uit de koeltas. Kun je precies uitbeelden wat je dan doet?” Ik heb wel vaker rare vragen en opdrachten, dus hij kijkt er niet echt van op. Met zijn linkerhand pakt hij een fictief blikje, met de andere hand trekt hij aan het lusje en legt dat plat. Hij pakt het over in zijn rechterhand en zet het aan zijn mond. “Helemaal leegdrinken,” spoor ik hem aan. Hij slaat zijn hoofd achterover, slurpt het tot de laatste druppel leeg, kijkt me weer aan, pakt vervolgens met zijn linkerhand de onderkant, met rechts de bovenkant en draait dan met één soepele beweging het denkbeeldige object tot een wokkel. “Ha!” roep ik, want dit is precíes wat ik verwachtte dat hij zou doen. De beweging zit er ingebakken. Wij zijn gewoontedieren. “Dat laatste moet je vanaf 1 april dus niet meer doen!”

Dat is géén grap. Vanaf die datum zit er namelijk statiegeld op metalen drankverpakkingen. Het statiegeldsysteem op blikjes moet het zwerfafval flink gaan terugdringen. Als je ze terugbrengt naar een inzamelpunt, mits ongedeukt, niet platgestampt of tot wokkel gedraaid, krijg je er 15 cent voor terug. 

Het Afvalfonds verwacht dat de consument snel gewend zal zijn. Maar mijn zoon twijfelt. “Een flesje kan je dichtdraaien”, redeneert hij. “Een blikje niet. Ik weet niet of ik dat leeg weer terug in mijn tas stop. Dat gaat toch lekken?” Hij heeft een punt. Daarom komen er duizenden innamepunten; supermarkten, treinstations, sportverenigingen, bioscopen, tankstations, etc. Dat wordt nog wat... Gelukkig weten we dat met aandacht, kennis en bewustwording ingesleten patronen in het reptielenbrein weer kunnen veranderen.

Judith Witte
[email protected]