Veilig voedsel van boer tot bord

Een van de belangrijkste beginselen van het huidige voedselveiligheidsbeleid is de ‘van boer tot bord’ benadering, gebaseerd op het analyseren van risico’s en vaststellen van de traceerbaarheid van grondstoffen tot eindproducten. Voor alle kritische fasen van de keten zijn hygiëneregels en controles opgesteld die moeten worden nageleefd.

Het belang van de gezondheid van de consument wordt zo goed mogelijk beschermd door allerlei wet- en regelgeving rondom voedselveiligheid en controles op naleving van de wettelijke eisen. Vanuit een herzien beleid uit 2000 van de Europese Unie wordt er gecontroleerd op de gezondheid en welzijn van dieren, de gezondheid van planten, preventieve maatregelen betreffende het risico op verontreiniging van externe stoffen en op de voorschriften voor etikettering van levensmiddelen; zowel voor in de Europese Unie geproduceerde goederen als voor geïmporteerde goederen.

Het subsidiariteit principe

Op grond van het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (25 maart 1957 te Rome getekend) en het grotendeels wegvallen van de juridische binnengrenzen van de aangesloten landen, worden er door de EU jaarlijks duizenden beslissingen genomen. Inzicht in de rechtsorde van de besluitvorming is niet gemakkelijk. Het algemene kenmerk van het legislatieve systeem van de EU is dat in alle lidstaten gemeenschappelijke regelingen gelden. Waar deze noodzaak niet bestaat, moet de bestaande rechtsorde van de lidstaat worden geëerbiedigd. Dit wordt het subsidiariteit principe genoemd.

‘Producenten en handelaren zijn verantwoordelijk voor de voedselveiligheid van de geproduceerde en op de markt gebrachte producten’

Verordeningen, richtlijnen, beschikkingen

In zijn meest absolute vorm worden gemeenschappelijke regelingen tot stand gebracht in EU-verordeningen. Verordeningen zijn bindend en staan boven nationale regelingen. Maar ook op indirecte wijze kunnen de gemeenschapsnormen de rechtsorde van de EU-lidstaten beïnvloeden. Dit geschiedt via EU-richtlijnen. Deze richtlijnen zijn bindend ten aanzien van het te bereiken resultaat van elke Lidstaat, maar ze geven de nationale overheid de bevoegdheid de vorm voor de verwezenlijking vast te stellen. Verder bestaat er de mogelijkheid om voor concrete geval¬len individuele besluiten te nemen over bedrijfstakken, rechtspersonen of natuurlijke personen. Hierbij spreekt men van beschikkingen. Ten slotte vaardigt de EU zogenaamde ‘Aanbevelingen en Adviezen’ uit. Deze hebben geen kracht van wet.

Borging van voedselveiligheid

De EU heeft regels opgesteld voor de controle en levensmiddelenhygiëne in Verordening (EG) 852/2004 en 835/2004. Producenten en handelaren zijn daarmee verantwoordelijk voor de voedselveiligheid van de geproduceerde en op de markt gebrachte producten. In Verordening ( EG) 852/2004  staat beschreven hoe de gevaren, vanaf het verkrijgen van grondstoffen via productieproces, tot aan het aanbieden aan de consument, moeten worden beheerst. Gebruikelijk is hiervoor de HACCP systematiek te kiezen en via een gevaren- en risicoanalyse de voedselveiligheid te borgen.

‘Het uiteindelijke resultaat zal zijn dat de consument weer ervaart dat voeding veilig is’

Gevaar of risico?

Er blijkt vaak verwarring te ontstaan bij de begrippen gevaar en risico. Wat is het verschil? Een gevaar is een biologische, fysische of chemische eigenschap van een levensmiddel dat kan leiden tot nadelige gevolgen voor de veiligheid of de gezondheid van een mens. Een gevaar kan aanwezig zijn zonder dat het daadwerkelijk leidt tot die nadelige gevolgen.  De kans dat het gevaar optreedt of zich zal verwezenlijken wordt het risico genoemd. Het risico is dus het resultaat van de vermenigvuldiging van kans met het gevaar. Uit de analyse van het risico komen de kritische controlepunten tevoorschijn,  punten in het proces waar het risico kan worden beperkt of voorkomen. Deze controlepunten dienen bewaakt te worden met vastgestelde kritische grenzen en correctieve acties bij overschrijding van die grenzen om de voedselveiligheid te kunnen borgen.

Vertrouwen van de consument

Ondanks het feit dat producenten en overheid een scala aan inspanningen plegen om de voedselveiligheid van de door hun op de markt gebrachte producten te borgen, komen er geregeld incidenten op het gebied van voedselveiligheid voor. De meeste incidenten zijn van microbiologische aard (Salmonella Campylobacter, norovirus), soms van fysische aard (paardenvlees) of van chemische aard (melamine). Hoewel het voedsel steeds veiliger wordt geven de incidenten aan dat er ook zwakke punten in de voedselketen zijn die, met een vermindert toezicht, het vertrouwen van de consument op voedsel -veiligheid en -integriteit sterk onder druk zetten. Het Ministerie van Economische Zaken heeft dan ook in 2013 een Task Force Voedselvertrouwen ingesteld met als doel het vertrouwen van de consument in voedsel verder te vergroten.  Uitgangspunt is dat het bedrijfsleven zich inzet voor aanscherping van het ketenkwaliteitssysteem met de daarbij benodigde borging, om zich samen met de overheid in te zetten om bedrijven die de voedselveiligheid en integriteit in gevaar brengen, buiten de keten te houden. Voor meer info: www.rijksoverheid.nl

Communicatie

In alle gevallen van voedselveiligheid is communicatie over de feiten van wezenlijk belang om de consument goed te informeren over de oorzaak en de gevolgen. Bij het Voedingscentrum wordt momenteel gewerkt aan extra inzet om wetenschappelijk onderbouwde informatie te verspreiden over diverse onderwerpen met betrekking tot de voedselketen.  Ook wetenschappers van onderzoeksinstellingen (Rikilt, RIVM, TNO) en universiteiten zullen hierbij worden betrokken. Verder is het noodzakelijk het curriculum van de vervolgopleidingen aan te passen, om ook hier in een zo vroeg mogelijk stadium relevante informatie en kennis op het gebied van voedselveiligheid aan de consument over te dragen. Het uiteindelijke resultaat zal zijn dat de consument weer ervaart dat voeding veilig is, en weer vertrouwen in de industrie krijgt dat daar maximale inspanning gepleegd wordt om het veilig bij de consument te krijgen. 

Genoemde verslagen, rapporten en referenties zijn bij de auteur op te vragen: [email protected]