Nadia Menkveld: ‘Voeding is politiek’

Welke effecten kan het groeiend populisme in Italië hebben op onze visindustrie? En hoe beïnvloedt een besluit in het Kremlin een Nederlands verpakkingsbedrijf van voedingsmiddelen? Deze vragen zijn het werkterrein van Nadia Menkveld, sector econoom Food en Agrarisch bij ABN AMRO. 

Als Washington en Peking importheffingen toepassen op elkaars producten, heeft dat invloed op onze vleesindustrie. Door de handelsoorlog fluctueert namelijk de sojaprijs, een product dat hier gebruikt wordt voor veevoer. Zo zijn er meer indicatoren die hun uitwerking op onze voedingsbranche niet missen, maar voor veel Nederlandse voedselproducenten een ver-van-hun-bed-show lijken. Voor Nadia Menkveld is het daily business.

Wat doet een sector econoom Food en Agrarisch precies?

“Ik analyseer macro-economische ontwikkelingen en vertaal die naar prognoses voor de voedingsbranche. Relevant voor de bank om klanten van goed financieel advies te kunnen voorzien. Van het weer tot geopolitieke ontwikkelingen; er zijn veel indicatoren die effect hebben op de productie, prijzen, import en export van voeding. In de analyses neem ik de hele keten mee, van grondstof tot consument. Ik bekijk bijvoorbeeld wat extreme weersomstandigheden doen met soft commodity zoals koffie, suiker en cacao. Of hoe de economie van een voor ons belangrijk importland ervoor staat en hoe dat onze export beïnvloedt. Maar ik kijk ook naar wat de groeiende aandacht voor duurzaamheid en dierenwelzijn doet met exportcijfers. Dat laatste is trouwens nog nauwelijks zichtbaar, maar ik verwacht dat dat niet lang meer op zich laat wachten.”

Aan de hand van welke informatie bepaal je je prognoses?

“Veel waardevolle informatie komt van onze klanten, ondernemers in de voedingsbranche, met wie onze relatiemanagers in nauw contact staan. Niemand kent een bedrijf zo goed als de ondernemer. Samen met onze relatiemanager kunnen zij inschatten welk effect de indicatoren zullen hebben op hun bedrijf. Dat geeft ons ook inzichten. Ook interne data van de bank neem ik mee. En ik bestudeer veel statistieken van bijvoorbeeld Thomson Reuters, een grote internationale informatiedienst, en cijfers uit historische analyses. Naast die gegevens leg ik eventuele afwijkende ontwikkelingen die op de huidige situatie van toepassing zijn en die de prognoses kunnen beïnvloeden.”

‘Macro-economische ontwikkelingen, maatschappelijke ontwikkelingen en consumentengedrag; in voeding komt alles samen’

Welke huidige ontwikkelingen die impactvol blijken, zag je niet aankomen? 

“De handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China is verrassend. Daardoor zie je hele nieuwe handelsstromen op gang komen. China was een zeer grote afnemer van soja uit de VS, maar importeert die nu vanuit Brazilië en Argentinië. Trump is daarom in gesprek gegaan met Juncker. De EU heeft toegezegd soja uit de VS af te nemen.

Sowieso zijn geopolitieke ontwikkelingen enorm bepalend voor de voedingsbranche. Voeding is bij uitstek politiek. Zo heeft de Russische boycot onze export naar dat land gehalveerd. Met name de export van groente en fruit naar Rusland is enorm gedaald; die van zuivel is zelfs met 70% afgenomen. Andere geopolitieke ontwikkelingen die momenteel spelen en de voedingsindustrie onder druk kunnen zetten, zijn het enorme  begrotingstekort en opkomend populisme met bijbehorend anti-EU sentiment in Italië, de hoge inflatie in Turkije, en uiteraard de aankomende Brexit. De voedingsbranche volgt met spanning die ontwikkelingen.” 

Ook in de binnenlandse politiek staan er mogelijk grote veranderingen op stapel; minister Schouten heeft ambitieuze plannen op het gebied van ‘kringlooplandbouw’ en de reductie van voedselverspilling. Hoe kijk je daar tegenaan?

“Het terugdringen van voedselverspilling is een actueel, urgent en complex thema, dat door de hele keten veel aandacht verdient. Nederland heeft een zeer grote landbouwsector, die al behoorlijk efficiënt is. Maar omdat de sector zo groot is, is de verspilling toch vrij substantieel. Kringlooplandbouw kan een grote rol spelen bij de reductie daarvan. Het meten van de verspilling is een belangrijke stap die moet plaatsvinden vóórdat er tot actie wordt overgegaan. Meten geeft veel inzichten, maar het gebeurt nu nog te weinig. Ook bij consumenten kan nog een grote slag geslagen worden. Techniek biedt daarbij ondersteuning. Denk aan apps zoals Slim Koken, ResQ, Afgeprijsd-App en Too Good to Go. En chips die de houdbaarheid van een product in de verpakking kunnen meten. Gelukkig maakt Schouten ook geld vrij om aan het eind van de keten de verspilling terug te dringen.”

Welke trends zie je, onder invloed van macro-economische indicatoren, ontstaan in de voedingsbranche? 

“De aandacht voor gezondheid, duurzaamheid en dierenwelzijn zal blijven groeien en meer zichtbaar worden in de cijfers. Gemak is daarnaast een grote trend die al even gaande is, de retailverkoop van gemaksvoeding is sinds 2003 met 54% toegenomen. Die ontwikkeling zal zich de komende jaren nog duidelijker manifesteren. Dat staat echter op gespannen voet met de focus op duurzaamheid en de roep om het afval en gebruik van plastic terug te dringen. Ander materiaalgebruik kan daarbij een uitkomst zijn, maar het blijft een belangrijke uitdaging.”

“Een andere trend is de aandacht voor het individu. In gezinnen wordt er vaker gekookt per gezinslid, in plaats van dat iedereen eet wat de pot schaft. Want vader eet misschien graag vlees, moeder wil gezond en dochter is vegetariër. Je ziet in de schappen meer keuzes voor consumenten, afgestemd op voorkeuren en smaak. Kant-en-klaar maaltijden zijn bovendien culinairder en gezonder. Al met al is de consument complexer geworden. De voedingsbranche moet meer maatwerk leveren. Op termijn kunnen we waarschijnlijk individuele voeding printen. Daarvoor laat je je DNA scannen en draag je een wearable zoals de Fitbit, die je levenspatroon meet. In combinatie met je smaak bepaalt de printer dan een voor jou op maat gemaakte maaltijd. Maar dat is echt toekomstmuziek.”

Nadia Menkveld begon na een studie rechten en register controller haar carrière bij het economisch bureau van ABN AMRO. In 2016 verruilde ze die functie voor haar huidige baan: sector econoom bij sector advisory agrifood. Ze vertaalt haar kennis in artikelen (te lezen op onder andere abnamro.nl) en presentaties voor consumenten en professionals in de foodbranche.