Mis de 'Innovatie' boot niet

De agrifoodsector is volop in ontwikkeling. De investeringen in Research & Development in de sector zijn in Nederland nog steeds de hoogste in Europa. Een bron van inspiratie voor innovatie is de consumentenvraag naar gemak, gezonder en verantwoord. Ook de vraag naar en noodzaak voor een duurzamere voedselteelt en -productie vormt een aanjager voor vernieuwing.

Het AgriFoodTech Platform brengt elk jaar alle feiten en cijfers van de agrifoodsector in beeld in de zogenaamde Snapshot. Uit de meest recente cijfers (2018) blijkt dat ontwikkelingen in de agrifoodsector hand in hand gaan met technologische innovatie. De Nederlandse voedingsmiddelenindustrie is Europees koploper als het gaat om R&D-uitgaven. De Britse, Franse en Duitse voedingsmiddelenindustrieën eindigen op de tweede, derde en vierde plaats. Daarmee is de Nederlandse levensmiddelenindustrie een van de meest innovatieve van Europa.

Innovatie in distributie

Ook de Rabobank constateerde met recente cijfers en trends dat innovatie in de voedingsmiddelenindustrie een belangrijke rol speelt. Vernieuwingen vinden plaats in onder meer de distributie met de opkomst van online en het omnichannel aanbieden van producten. Op het gebied van productie is innovatie traditioneel beperkt, maar de Rabobank ziet wel veranderingen opkomen door hogere eisen op het gebied van allergenenbeheer, traceability, clean label en snel wisselende consumentenvoorkeuren. De digitalisering van de productiesector neemt met robotisering, 3D-printing en cloudcomputing volgens de bank wereldwijd steeds grotere vormen aan. Deze ontwikkelingen raken elk bedrijf in de sector. Volgens de onderzoekers kunnen ondernemers profiteren van deze trend door vier stappen te nemen: bepaal de impact op uw bedrijf; verzamel kennis, experimenteer en start een businesscase op.

Digitaliseringstransitie

‘De Nederlandse agrifoodsector in zijn geheel is een sterk innoverende sector’ lezen we in de Snapshot. ‘Om deze hoge mate van innovatie te behouden is een sterk groen onderwijs nodig. Om de koppositie in de land- en tuinbouw en voedingsmiddelenindustrie te behouden, zal het groene onderwijs op haar niveau moeten blijven en de samenwerking moeten opzoeken met het ‘grijze’ onderwijs’. De agrifood werknemer van de toekomst zal naast kennis van voeding in toenemende mate ook kennis moeten ontwikkelen op technologisch en digitaal vlak.’

Iemand die het hier volmondig mee eens is, is Ben Prins, bedrijfsconsultant, eigenaar van Prins Management Consultancy, Business Development Advisor en docent bij Saxion University of applied sciences en Wittenborg University of applied sciences. Hij waarschuwt ondernemers alert te zijn en op tijd in te springen op de voortdurende veranderingen waarmee we in deze tijd van technologische revolutie te maken hebben. “De voedingsmiddelenindustrie heeft te maken met grote veranderingen. Qua overlevingskansen moet de branche wel inspringen op de ontwikkelingen. We zitten middenin een digitaliseringtransitie. Met een standaard boekhoudprogramma kom je niet meer weg. Nieuwe hard- en software maken het mogelijk om procesanalyses te maken die nodig zijn om productieprocessen aan te kunnen passen aan veranderende eisen.”

Het kunnen interpreteren en delen van Big Data is volgens de consultant cruciaal. “Big Data wordt wel aangeduid als ‘het nieuwe smeermiddel voor het digitale tijdperk’. Het is een heikel punt, want veel ondernemers zijn bang om hun gegevens uit te wisselen en te delen. Maar het biedt ook de mogelijkheid van elkaar te leren, samen te werken, processen te optimaliseren en je omzet te verhogen. Blockchaintechnologie bijvoorbeeld kan veel opleveren. Zoals transparantie over de herkomst van je grondstoffen en het voorkomen van fraude in de keten.”

Robotica

Prins ziet ook veel kansen in robotica en cobots: robots die samenwerken met mensen. “In Duitsland zijn ze daar verder mee dan in Nederland. Ook in de maakindustrie, de teelt en in de distributiesector worden ze al veel meer ingezet. Voedselproducerende industrieën in Nederland blijven hierin achter. “De oorzaak is misschien onbekendheid over de mogelijkheden en de voordelen die robotica te bieden heeft.” Hij voorspelt dat dat over vijf jaar anders is, want kansen zijn er genoeg: “Op de productievloer van vleesverwerkende bedrijven worden karkassen nu nog vaak met de hand uitgebeend. Het is zwaar werk. Ik verwacht dat robots met geavanceerde visiontechnologie dit soort werk in de toekomst kunnen overnemen.”

De technologie is volop in ontwikkeling. Bijvoorbeeld bij  ‘One of a Kind Technologies’ (op nummer 82 in de MKB Innovatie Top 100-ranglijst 2017). Deze high-tech bedrijvengroep ontwikkelt multidisciplinair mechatronische systemen voor de agri-foodsector. Ze ontwierpen al een autonoom bewegend robotplatform dat zelf gewassen herkent om deze vervolgens op plant- en biologisch vriendelijke wijze te verwerken (oogsten, knippen, verpakken). Nieuwste aanwinst van de groep is een robot die, middels machine-learning en machine-vision, 24/7 plukrijpe komkommers herkent en afsnijdt, en andere nog even laat groeien. De kans op virusverspreiding neemt hierdoor af. Daarnaast levert de robot veel data en informatie op over de planten, inclusief voorspellende gegevens, die de telers goed kunnen gebruiken. Een ander bedrijf, Cerescon, ontwikkelde een robot voor de aspergeteelt, de Sparter.  Ben Prins begrijpt dat ondernemers soms door de bomen het bos niet meer zien. “Het gaat allemaal razendsnel. De innovaties van vandaag kunnen overmorgen alweer achterhaald zijn. Toch is mijn devies: blijf up-to-date, blijf vernieuwen. Anders mis je de boot.”

Afzetkansen

De voedingsindustrie speelt met talloze innovatieve producten in op trends en vragen van consumenten. Er wordt over de hele linie vooral ingezet op gemak, gezonder en verantwoord. Vorig jaar behaalde bijvoorbeeld de Dutch Quinoa Group (DQG) een 3e plaats bij de MKB Innovatie Top 100, de ranglijst met 100 concrete innovaties die het Nederlandse midden- en kleinbedrijf heeft gerealiseerd. DQG is de eerste compleet verticaal geïntegreerde Nederlandse quinoaketen van bron tot bord. En de Jong VOF uit Werkhoven bedacht een systeem waarmee ze krekels op grote schaal op zeer efficiënte wijze kunnen kweken.

Ook bij de VanDrie Group zijn veranderende consumentenwensen een belangrijke trigger voor vernieuwing in het assortiment, en daarmee ook van innovaties in productieprocessen. “Onlangs zijn er bijvoorbeeld nieuwe machines geïnstalleerd waarmee kalfsvlees met been, bijvoorbeeld kalfskoteletten, per stuk verpakt kunnen worden”, vertelt Patricia van Krieken, manager Marketing & Communicatie bij Stichting Promotie Kalfsvlees. “Er komt een folie overheen als een tweede huid, een methode die ervoor zorgt dat de kalfsvleesproducten langer houdbaar zijn. De stuksverpakking biedt daarnaast afzetkansen voor onze klanten.”

“Een van de nieuwe merken van de VanDrieGroup is JAN, naar Jan van Drie, oprichter van het bedrijf. Er zijn kalfsburgers, gemaakt van de delen uit de schouder, en sous-vide producten. Onze ervaring is dat er nog maar weinig mensen zijn die de tijd nemen en de kennis hebben om urenlang met stoofvleesproducten aan de slag te gaan. De producten van JAN worden daarom voorgegaard. Nieuw is dat het verpakken in vacuüm gebeurt. Het voordeel daarvan is dat alle smaken bewaard blijven. Het vlees is zacht gekruid, zodat wie dat wil er nog extra smaken aan kan toevoegen. Het belangrijkst is dat consument er bijna niets meer aan hoeft te doen.”

Het toepassen van robotica in de productie is nog niet heel gebruikelijk in de vleesverwerkende industrie. “In onze vestigingen in het buitenland maken wij er meer gebruik van. Onze producten hebben geen standaard vorm; daarom  is het proces lastiger te automatiseren, dat ligt allemaal vrij ingewikkeld.”

Samenwerking

De samenwerking tussen de hightech en ICT sector met de agrifoodsector wordt steeds nauwer en professioneler. Een mooi voorbeeld is het nieuwe ‘Digital Food Processing Initiative’ (DFPI) dat op 29 juni jl. in Wageningen officieel werd gelanceerd. DFPI is een initiatief van Wageningen University & Research (WUR), TNO, AMSYSTEMS en Technische Universiteit Eindhoven (zie ook het Interview met Joost Blankestijn). De Provinsje Fryslân, het bedrijfsleven en het onderwijs investeerden samen € 6 miljoen in een innovatiecentrum voor voedseltechnologie: het FACT bij Hogeschool Van Hall Larenstein en MBO Life Sciences in Leeuwarden. Voedselbedrijven in Noord-Nederland kunnen er onderzoek doen, experimenteren en innoveren.

 De maatschappij vraagt veel van de agrifoodsector, zoals slimme oplossingen bieden voor grote kwesties van deze tijd. Denk aan het verminderen van de voedselverspilling, de wereldvoedselproblematiek, het verbeteren van de transparantie en van de voedselveiligheid, het verlagen van de CO₂ uitstoot en het produceren van gezonde voeding. Big Data, Internet of Things, robotisering, verbeterde sensoren, etcetera zullen de komende jaren een flinke bijdrage leveren aan de doorontwikkeling van een Smart Food System