Meat Matters zegt Keynote speaker ICoMST 2023

De productie en consumptie van vlees is uitgegroeid tot een zeer gevoelig, vaak controversieel onderwerp. Steeds vaker wordt vlees neergezet als één van 's werelds meest urgente problemen; in de media, de academische wereld en het politiek beleid. Maar: ‘Meat matters’, vindt keynote speaker op het ICoMST-congres Prof. Frédéric Leroy. 

Vlees doet ertoe. In zijn lezing legt Leroy uit waarom vlees waardevol voedsel is, waarbij hij zijn ogen niet sluit voor het feit dat er zeker wel gefundeerde argumenten zijn die de invloed van vleesconsumptie op het milieu aantonen, en die veranderingen van verscheidene industrieën vereisen. Er zijn twee vragen die volgens hem in de wetenschappelijke literatuur onvoldoende aan bod komen maar fundamenteel zijn voor elk debat over de toekomst van vlees. Ten eerste: hoe wijdverspreid en invloedrijk is het anti-vlees radicalisme? Ten tweede: hoe zou vlees verdedigd moeten worden in de huidige vijandige omgeving om de identificatie van meer evenwichtige strategieën voor de transformatie van voedselsystemen mogelijk te maken?

Schadelijke gevolgen

Leroy leverde talloze voorbeelden waarmee hij aantoonde hoe machtsnetwerken van academici, niet-gouvernementele organisaties, massamedia en publiek-private samenwerkingsverbanden ‘vlees’ de afgelopen jaren hebben afgeschilderd als een intrinsiek schadelijke voedselkeuze. Sommige tegenstanders vragen alleen om matiging van de vleesconsumptie in gebieden met een hoge inname. Anderen overdrijven de schadelijkheid van vleesconsumptie onevenredig en eisen een drastische vermindering of gehele uitbanning van de vleesproductie en -consumptie. Zo vond Pat Brown, oprichter en CEO van Impossible Foods, dat ‘vee een prehistorische voedselproductietechnologie is. Wij zullen de dierlijke landbouwindustrie failliet laten gaan. Zo simpel is het.’ De realiteit is echter dat veeteeltsystemen een integraal onderdeel vormen van een duurzaam systeem dat gebaseerd is op mensen (maatschappij), planeet (milieu) en winst (economie). Het forceren van verandering en het minimaliseren van de veestapel voorbij een kritische drempel, zal onvermijdelijk onbedoelde schadelijke gevolgen hebben voor de voedselzekerheid, ecosystemen en bestaansmiddelen, zo betoogt Leroy.

Anti-vlees radicalisme

Wetenschappers staan steeds meer onder druk om met hun onderzoeken maatschappelijke invloed uit te oefenen. Daarbij komt dat hoog aangeschreven wetenschappelijke instellingen de maatstaf zijn voor andere instellingen. Hun verhalen wegen zwaar, terwijl het grote publiek de beweringen nauwelijks betwist. Het anti-vlees radicalisme wordt versterkt door deze verschillende factoren. Een ander punt van zorg is dat steeds vaker overheidsfinanciering de richting van academisch onderzoek beïnvloedt en stuurt. Het risico ontstaat dat resultaten hierdoor gericht gebruikt worden; bijvoorbeeld om beter aan te sluiten op bestaande politieke zorgen en ideeën. 

Ook rijke en invloedrijke investeerders spelen een rol. Door ideologisch activisme en aanzienlijke financiële steun, krijgen in de massamedia en op social media juist verhalen over de nadelen van de veeteelt, en de voordelen van alternatieve plantaardige oplossingen ruim aandacht. Open Philanthropy (een grote aan Silicon Valley gelinkte financier van veganistische technologie-industrie en dierenrechtenorganisaties) sponsorde bijvoorbeeld talloze publicaties die veeteeltsystemen als schadelijk en onethisch bestempelen, en alternatieven zoals in laboratoria gekweekte en precisie-fermentatieproducten naar voren schuiven als vleesvervangers die de planeet zullen redden. 

Dublin Declaration of Scientists

De zorgen van Leroy worden belichaamd door de ‘Dublin Declaration of Scientists’ van oktober 2022, een petitie die wereldwijd is ondertekend door ruim 1.000 academische onderzoekers. Zij pleiten onder andere voor pragmatisme, en eisen meer respect voor het voorzichtigheidsprincipe als het gaat om beleid dat de intentie heeft de rol van vlees en andere voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong in toekomstige diëten ernstig in twijfel te trekken. Ook moet er, vindt men, meer aandacht komen voor communicatie en educatie; om zo objectieve en evenwichtige discussies in de academische wereld en de media te stimuleren. In essentie zijn vlees en vee te kostbaar voor de samenleving om het slachtoffer te worden van simplificatie, reductionisme of ijver.

De toekomst van vlees

Leroy wilde met zijn lezing niet het ongelijk van de voorstanders of tegenstanders van vlees aantonen, noch pleiten voor de status quo. Zijn doel was te laten zien hoe het huidige debat over vlees en vee steeds onevenwichtiger wordt en gepolariseerd raakt. De toekomst van het voedselsysteem en de rol van vlees op wereldniveau moet gerespecteerd worden met argumenten die gebaseerd zijn op geldige wetenschappelijke bevindingen, anders kunnen drastische veranderingen op maatschappelijk en politiek niveau in de toekomst leiden tot nadelige wisselwerkingen voor toch al kwetsbare voedselsystemen.

Er zijn verschillende verbeteringen nodig om het veeteeltsysteem met succes te transformeren naar een systeem met meer circulariteit, biodiversiteit en dierenwelzijn en meer erkenning voor de lokale ecologische context. Dit alles moet gebeuren binnen de beperkingen die worden opgelegd door de voedings- en maatschappelijke behoeften op populatieniveau. Door goed beheerde dieren een deel van de oplossing te laten zijn, in plaats van de hoofdoorzaak van het probleem, moeten we de weg vrijmaken om aan de toekomstige vraag naar eiwitten te voldoen.

De gehele tekst van de presentatie is te lezen in het Italian Journal of Animal Science.