Voedings­sector leunt te zwaar op mankracht

De Nederlandse voedingsmiddelenindustrie draait nog steeds vooral op mensenhanden. Maar die aanpak begint te knellen. Terwijl andere sectoren flink investeren in automatisering, blijft de productiviteit in de voedingsindustrie al tien jaar zo goed als stilstaan.

Meer uren draaien in plaats van slimmer werken

Sinds 2000 is de arbeidsproductiviteit in de sector met 12 procent gestegen. Een mager resultaat vergeleken met de rest van de industrie, die in diezelfde tijd zo’n 75 procent vooruitging. In de afgelopen tien jaar komt de groei zelfs vooral door méér werkuren. Medewerkers werken dus harder, maar niet efficiënter.

Dat is lastig, want de arbeidsmarkt staat al jaren onder druk. Productiemedewerkers zijn steeds moeilijker te vinden, en arbeidsmigranten uit Oost-Europa komen minder vaak of vragen hogere lonen. Nieuwe wetgeving drijft de kosten verder op.

Machines blijven uit, mensen blijven nodig

In plaats van te investeren in machines of slimme software, huren veel bedrijven liever extra mensen in. Dat is flexibeler, maar op lange termijn niet houdbaar. De investeringen in kapitaal liggen met 2,3 procent van het productievolume flink onder het gemiddelde in de commerciële sector.

Daar komt bij dat het aantal faillissementen opvallend laag is, mede door de coronasteun. Bedrijven die eigenlijk niet levensvatbaar zijn, bleven overeind dankzij loonsubsidies en goedkope kredieten. Uit onderzoek van het CPB blijkt dat juist de minst productieve bedrijven het vaakst steun ontvingen.

Offshoring uitgespeeld, schaal ontbreekt

De automatiseringsslag uit de jaren ’90 kwam vooral door verplaatsing van laagproductieve taken naar het buitenland. Die truc werkt nu niet meer. Wereldwijde ketens zijn kwetsbaar, en geopolitieke spanningen maken offshoring riskanter dan ooit.

Ondertussen bestaat de sector nog altijd grotendeels uit kleine spelers: 86 procent heeft minder dan tien medewerkers. Veel familiebedrijven houden vast aan vertrouwde werkwijzen en missen de schaal om echt te investeren in automatisering of duurzaamheidsverplichtingen. Volgens ABN AMRO ligt de sleutel in robotisering en consolidatie. Maar dan moet de sector wel durven investeren in vernieuwing – niet alleen in mensen, maar ook in machines.

Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport 'Magere groei voedingsbedrijven leunt op goedkope arbeid'.
Abnamro.nl