Spirulinazie laat nog op zich wachten

Een bord vol algen staat nog nergens op het menu, spirulinazie laat nog even op zich wachten. Toch winnen algen mondjesmaat aan populariteit als alternatieve eiwitbron. De verwachting is dat algen een onmisbaar onderdeel worden van het voedselsysteem. De interesse vanuit de voedingsindustrie neemt toe, maar vooralsnog is er nog veel te winnen en te onderzoeken. 

‘Micro algenproducten toekomstig groen goud maar nu nog even slechts koper’ 

Microalgen zijn zeer kleine plantachtige organismen tussen de 1-50 micrometer groot, zonder wortels, stengels, bloemen of bladeren. Ze komen met honderdduizenden soorten voor in zowel zoet- als zeewater, waar ze aan de basis staan van de meeste voedselketens. De meest bekende en toegepaste soorten zijn Spirulina (een zoutwateralg) en Chlorella (een zoetwateralg).

Groene hulkjes

Microalgen bevatten natuurlijke eiwitten, de goede vetten omega-3, 6 en 9, verschillende vitamines, mineralen, ijzers en aminozuren,  en een hoog gehalte aan voedingsvezels. De omega-3 vetzuren in vis komen oorspronkelijk uit microalgen. Volgens een onderzoek van het Voedingscentrum zijn algen - mits ze goed groeien - een goede bron van eiwitten, ijzer en vitamine B1; voedingsstoffen die ook in vlees te vinden zijn. Ze kunnen dus dienen als een vleesvervangende eiwitbron. De productie van nuttige stoffen door algen kan gestuurd worden door de kweekcondities te manipuleren. Een mooie bijkomstigheid van het telen van algen is dat het weinig belastend is voor het milieu: de hoeveelheid grond en fossiele brandstof die nodig is voor de teelt, is nihil. 

Algenproducten sluiten goed aan bij een aantal actuele trends in de voedselindustrie, zoals de toenemende vraag naar plantaardige ingrediënten en de vraag naar gezondere en duurzaam geproduceerde producten. Algen zijn een alternatief voor ingrediënten die minder duurzaam zijn, of vanwege schaarste onder druk staan. Voedselbedrijven die hun waardeketen willen verduurzamen, komen daarom al snel bij algen uit. 

Nieuw? Nee

Op zich is het gebruik van algen in voedsel niet nieuw. De Azteken lieten ze in de zon drogen en maakten er een soort cakeje van. Algen worden al langer gebruikt in poeder, - of supplementsvorm om aan gerechten als soepen en sauzen toe te voegen. De Verenigde Naties riepen ze al in 1974 uit tot ‘The best food for the future’. En die toekomst is nu.

Het productieproces

Algen groeien in zowel zout, - als zoetwater. Ze hebben een hoge groeisnelheid. De kweek vindt plaats in gesloten reactoren of open bassins. De celwanden van algen (de vezels) zijn voor mensen moeilijk verteerbaar, dat is een nadeel. Dat is een van de redenen waarom zowel Spirulina als Chlorella vooral in poedervorm worden verkocht of als onderdeel van een voedingsproduct c.q. als voedingstoepassingen worden gebruikt. Sommige onderdelen van algen, zoals het opgezuiverde phycobiliproteïne van Spirulina, worden al in smarties en ander snoepgoed gebruikt zodat ze blauw kleuren. Algen worden ook al toegepast als smaakmaker in sauzen, soepen en verse pasta.

Spirulinaburger

Voedingsproducent Damhert, die al eerder een pioniersrol vervulde met de introductie van de insectenburger, nam enige tijd geleden met de introductie van de Spirulinaburger opnieuw een voorsprong in de markt. “We verwerken de Spirulina in poedervorm in onze burgers. In verse vorm zijn ze namelijk heel slijmerig en in feite oneetbaar. Jammer genoeg hebben wij niet de mogelijkheid om onze verse producten, waaronder de Spirulina valt te exporteren naar Nederland. U kan deze dus enkel in Belgische supermarkten terugvinden”, aldus Marie Peeters van Damhert Nutrition.

Bloem

Het Franse bedrijf Roquette heeft een aantal jaren geleden bloem van eiwitrijke gefermenteerde microalgen op de markt gebracht als functioneel ingrediënt voor (sport)voedingsmiddelen. Voor de vetrijke variant won het bedrijf in 2013 de innovatie-award van de beurs Food Ingredients Europe. Roquette verkoopt de algentoepassingen onder de merknaam Algility. Op sportcentrum Papendal, waar chef-kok Erik te Velthuis in de keuken staat, worden de microalgen van een van de weinige Nederlandse telers Duplaco gebruikt. Ook de KNVB is aan het experimenteren met de microalg.

Struikelblok 1 

Algen zijn groen, op zich geen verkeerde kleur. Maar, er is altijd een maar, dat groen kan ook een obstakel zijn. De bewuste vegaklant associeert groen misschien met bladgroente, met vers en gezond. De klassieke vleeseter kan groen in een burger óók associëren met bederf. Supermarktketen Jumbo experimenteerde in 2016 met algenburgers van Damhert, maar liep tegen dit probleem aan. Einde verhaal voor de algenburger.

Vervanger van zout

Wel terug te vinden in een online webshop zijn de 3 soorten algenburgers van Labeij Food Products van Frank Lagas die onder de naam It’s Greenish worden aangeboden. “Ik ben bezig om de vierde algenburger te ontwikkelen gecombineerd met de reststromen uit de prei-industrie. Normaal gesproken blijft er een gedeelte van de prei achter op het land en dat is natuurlijk doodzonde. Wij bekijken nu in onze eigen testruimte hoe we dat kunnen combineren met algen. Hoe we de nieuwe burger gaan noemen? Dat weet ik nog niet, want we zijn net met het proces begonnen.” Het enthousiasme over algen is er, het besef dat het een gezond product is met uiteenlopende mogelijkheden is eveneens aanwezig. Waarom wordt het product dan nog niet massaal omarmd en verwerkt? Frank: “Angst denk ik. Het is een door en door gezond groen product, maar het is nog relatief onbekend en onbekend maakt nu eenmaal onbemind. Waarom wij toch stug blijven volhouden met onze producten? Dat is omdat ik er in geloof en omdat ik met mijn bedrijf iets goed wil doen voor de wereld. Tien jaar geleden hoefde je niet aan te komen met vega, - en veganistische producten en die zijn nu ook heel populair. Ik verwacht hetzelfde met algenproducten. De tijd zal het leren.”

Struikelblok 2

Ondanks de enorme belofte van microalgen als duurzame bron is op dit moment slechts een klein deel van de toepassingen dus daadwerkelijk in bedrijf. De oorzaak ligt ook in de hoge kosten van het productieproces. Om dit rendabel te maken, moeten de productiekosten omlaag. In 2017 sprak René Wijffels, hoogleraar aan de Wageningen Universiteit, over 40 euro per kilo. Ter vergelijking: een kilo soja kost ongeveer 2 euro per kilo. De cultivatiekosten kunnen echter gecompenseerd worden door de algen ter plekke te raffineren en de ingrediënten op te zuiveren, waardoor er netto een hogere waarde gecreëerd wordt uit de algen. Om een technisch – maar ook economisch – haalbare winning mogelijk te maken, worden diverse kweek- en oogstsystemen onderzocht door onder andere Wageningen University and Research. Het Algae Production And Research Center (AlgaePARC), een privaat-publiek samenwerkingsproject, ontwikkelt de kennis en technologie die nodig is om op grootschalige wijze en rendabel microalgen te telen als grondstof voor voedsel, veevoer, brandstof en chemicaliën.

Nestlé 

De toepasbaarheid en de mogelijkheden van algen dringen zo langzamerhand door bij grote spelers in de voedingsindustrie. Zo hebben Corbion en Nestlé onlangs een alliantie gesloten en gaan samenwerken aan de ontwikkeling van plantaardige voedingsstoffen uit microalgen. Met de samenwerking wordt Corbions kennis op het gebied van microalgen en fermentatie gecombineerd met Nestlé’s ervaring in de productie van plantaardige voedingsmiddelen. Doel is om de functionaliteit, smaak en voedzaamheid te verbeteren voor gebruik in verschillende producten. De twee bedrijven onderzoeken wat de beste smaak, functionaliteit en samenstelling van voedingsstoffen zou kunnen zijn. Wordt vervolgd.

Hoofdbeeld: ©Chokniti Khongchum/Shutterstock.com