Milieuvrien­delijke verpakkingen: Kopen of alleen kijken?

Welke relevantie hebben milieuvriendelijkere verpakkingsontwerpen vanuit het perspectief van de consument? Deze informatie is nodig om de marktkansen en -risico's van het vergroten van de milieuvriendelijkheid van verpakkingen beter te kunnen inschatten. Welke oplossingen kunnen rekenen op consumentenacceptatie? 

De DLG (Deutsche Landwirtschafts-Gesellschaft - Duitse Landbouwmaatschappij) onderzocht in samenwerking met prof. dr. Holger Buxel (Hogeschool Münster) de status quo van duurzame verpakkingen. De resultaten van een representatieve consumentenenquête (n = 1.000) en een bedrijfsenquête (n = 186), beide uitgevoerd in maart/april 2023, werden onlangs gepubliceerd in het rapport ‘Duurzame Verpakkingen 2024’. Deze publicatie bestaat uit drie delen. De belangrijkste resultaten hebben we samengevat: 

Consumenten

Deel 1 van de studie richtte zich op de vraag wat het belang is van milieuvriendelijke voedselverpakkingen vanuit het perspectief van de consument. Welke rol speelt dit thema in het dagelijkse consumentengedrag?  

Vier van de vijf ondervraagden (79%) vindt dat de milieuvriendelijkheid van de gebruikte verpakkingen voor voedselproducten dringend moet verbeteren. Toch is dit aspect  slechts een van de vele eigenschappen die een rol speelt bij het aankoopproces: 40% gaf aan er bewust op te letten, maar factoren als smaak (83%), kwaliteit (61%) en prijs (58%) scoren aanzienlijk hoger. Zij zien daarbij potentieel voor verbetering van hun eigen gedrag, maar voelen zich slechts secundair verantwoordelijk voor het vergroten van de milieuvriendelijkheid van voedselverpakkingen. Die taak ligt in hun optiek toch vooral bij verpakkings- en voedselproducenten. Een op de drie ondervraagden zegt overigens niets extra te willen betalen voor milieuvriendelijker verpakkingsmateriaal. Wel zijn de meesten bereid om herbruikbare oplossingen te gebruiken. 

Veel consumenten hebben slechts beperkte expertise in het herkennen van verpakkingen met gunstigere milieueigenschappen. Slechts 38% van de ondervraagden zegt te weten welke voedselverpakkingen milieuvriendelijker zijn en welke niet. De beoordeling van de milieuvriendelijkheid van verpakkingen wordt sterk beïnvloed door het gebruikte verpakkingsmateriaal en de daaraan gerelateerde milieueigenschappen. Plastic verpakkingen worden over het algemeen gecategoriseerd als ‘bijzonder schadelijk voor het milieu’. Glas en papier worden als aanzienlijk milieuvriendelijker ervaren. Zonder specifieke informatie op verpakkingen of andere informatiedragers, herkennen consumenten ecologisch betere dus verpakkingen niet. 

Etikettering

Deel 2 van de studie richtte zich op de vraag hoe bekend consumenten zijn met de milieueigenschappen van verpakkingen, hoe het informatiegedrag over milieueigenschappen van verpakkingen eruitziet en hoe verschillende verpakkingsgerelateerde milieubeweringen en keurmerken door hen worden waargenomen. 

De meest gebruikte informatiebron over de milieueigenschappen van voedselproducten is de verpakking zelf. Informatie in supermarkten (bijv. informatieborden) speelt ook een relevante rol. Websites en sociale media bronnen worden veel minder vaak gebruikt. 

Twee op de drie van de ondervraagde consumenten zou graag meer informatie zien over de milieueigenschappen van verpakkingen op voedselproducten – het liefst met behulp van een gestandaardiseerd systeem. De voorkeur wordt gegeven aan ontwerpvarianten die specifiek zijn en het geschatte milieueffect kwantificeren. Hoe begrijpelijker een claim is, hoe hoger de kooprelevantie. De claims die bedrijven gebruiken, variëren echter sterk in termen van begrijpelijkheid en relevantie voor consumenten. 

©ifeelstock/Depositphotos.com

Strategieën

Deel 3 richtte zich helemaal op de bedrijven. Het verbeteren van de milieuvriendelijkheid van verpakkingen is een relevant en belangrijk onderwerp voor de meeste voedselproducenten en -verpakkers. De meest nagestreefde doelen voor het verbeteren van de milieuvriendelijkheid zijn vergroten van de recyclebaarheid (74%), het verminderen van de hoeveelheid materiaal (58%), en de hoeveelheid energie die per verpakkingseenheid wordt gebruikt (53%). De inspanningen lijken vruchten af te werpen: 70% van de ondervraagde bedrijven heeft in de afgelopen twee jaar nieuwe verpakkingen geïntroduceerd die milieuvriendelijker zijn dan de verpakkingen die ze voorheen gebruikten.

Het grootste knelpunt om te veranderen is volgens hen een gebrek aan bereidheid van klanten om te betalen voor milieuvriendelijkere verpakkingen; dit argument wordt door 72% van de ondervraagde bedrijven genoemd. Ook hoge extra kosten bij het gebruik van alternatieve of gerecyclede verpakkingsmaterialen (71%), en systeembeperkingen en hoge investeringsvereisten (56%) zijn obstakels. Toch heeft één op de twee bedrijven inmiddels een strategie ontwikkeld voor milieuvriendelijkere verpakkingen; 24% van de ondervraagde bedrijven ontwikkelt momenteel zo’n strategie. 

Voor de systematische en gestandaardiseerde evaluatie van de milieuvriendelijkheid van verpakkingen gebruikt 18% van de ondervraagde bedrijven scorekaarten of checklists, 12% werkt met levenscyclusanalyses (LCA's). Systematische evaluatie van verpakkingen vanuit een milieuperspectief is in sommige bedrijven standaard, maar nog niet wijdverbreid. 

Hoewel de verpakking zelf wordt gezien als het belangrijkste informatiemedium voor communicatie met consumenten, gebruikt slechts 51% van de bedrijven duurzaamheidscertificeringen of -keurmerken voor de milieuvriendelijkheid van verpakkingen. Dit betreft vooral het FSC-label. 

Conclusie

Het is voor veel bedrijven een grote uitdaging om milieuvriendelijkere voedselverpakkingen op een economisch haalbare manier in te passen in de bestaande productiefaciliteiten en - processen. De beperkte beschikbaarheid van alternatieve en/of gerecyclede materialen en hoge productbeschermings- en hygiëne-eisen werken remmend op de transitie. 

Een knelpunt daarbij vormt het gebrek aan kennis bij consumenten. Ze weten niet wanneer een product op een milieuvriendelijke manier is verpakt, hoe de verpakking correct moeten worden weggegooid, en wat de betekenis is van de diverse milieukeurmerken en -claims. Het is zinvol om zorgvuldig te onderzoeken welke claims en keurmerken/labels in individuele gevallen moeten worden gebruikt, om het marktpotentieel van het gebruik van milieuvriendelijke verpakkingen te maximaliseren.

www.dlg.org/de/