Biobased: Innovaties in verpakkingen

Een economie die hernieuwbare bronnen, afvalstromen en restmaterialen uit de landbouw en de voedingsmiddelenindustrie inzet voor de productie van materialen en energie: de Biobased Economy is de toekomst en biedt kansen voor het bedrijfsleven. Caroli Buitenhuis (verpakkingskundige en ketenregisseur Bioplastics en Biobased Verpakken bij InnovatieLink) barst van de kennis, ideeën en contacten over het onderwerp.

De ‘Biobased Economy’ staat nog aan het begin van haar ontwikkeling, maar de verwachtingen zijn hooggespannen: biobased gaat de komende jaren een steeds belangrijkere plaats innemen in de circulaire economie. Het kabinet wil de biobased economy laten doorgroeien tot één van de speerpunten van de nationale economie. Om dat te bereiken, én om innovaties in de topsectoren chemie en energie kansrijker te maken, werd halverwege 2015 de stichting InnovatieLink opgericht door het ministerie van EZ. Caroli Buitenhuis werkt anderhalve dag per week als innovatiemanager Biobased voor InnovatieLink. Daarnaast is zij verbonden aan ‘Holland Bioplastics’. Tijdens de Empack (van 12 t/m 14 april in de Jaarbeurs Utrecht) deelt ze de belangrijkste facts en fabels over biobased verpakken met de bezoekers. Ook is ze de samensteller en moderator van de miniconferenties over biobased verpakken die tijdens de beurs op dinsdag en woensdag worden gehouden.

Wat is InnovatieLink?

“Vanuit InnovatieLink help ik MKB-bedrijven bij hun innovatievragen. Ik richt me daarbij op de ontwikkeling van bioplastics en biobased verpakkingen. Ik beantwoord vragen vanuit de markt, verbind partijen aan en help hen verder bij innovaties rondom bioplastics. Verpakkingen blijven zeker bestaan, ook plastic verpakkingen. Plastics hebben nu eenmaal veel voordelen, zeker voor het verpakken van voedsel: ze zijn lichter dan veel andere materialen, hebben goede barrière-eigenschappen voor onder andere voedselveiligheid en behoud van het product, en ze beschermen het product tijdens transport. Maar als we plastic willen blijven gebruiken, moeten we wel kijken hoe we dat zo goed mogelijk kunnen doen: dus met behoud van grondstoffen en respect voor milieu en maatschappij. We willen allemaal ook straks nog in een schone zee zwemmen, schone lucht inademen en wandelen in schone bossen.”

Welke innovaties kunnen we de komende tijd verwachten?

“Bioplastic is een heel nieuwe industrie, er gebeurt veel. Bioplastics worden nu nog vooral uit maïs, suikerbiet en suikerriet gemaakt. De tweede generatie bioplastics zal veel meer bestaan uit restmateriaal, reststromen en afvalmateriaal. Denk aan het gebruik van de stengels van de maïs als grondstof. Of afvalwater uit de papierrecycling, daarin zitten heel veel cellulosevezels; een prima grondstof voor bioplastic. Een mooi voorbeeld is bioplastic fabriceren uit afvalwater afkomstig van een frietfabriek. In dat water zit veel zetmeel, ook een goede grondstof. Mars heeft op basis van dat materiaal onlangs een nieuwe verpakking ontwikkeld.”

Aan welke eisen moeten de nieuwe verpakkingen voldoen?

“Voor Biobased verpakkingen gelden dezelfde eisen als voor iedere andere verpakking: kwaliteit moet voorop staan! Als ze gebruikt worden voor voeding, staan voedselveiligheid en behoud van kwaliteit van het product natuurlijk bovenaan. Daarnaast moeten ze goed te gebruiken zijn en veilig te transporteren. Van fabriek tot eindgebruiker moet de verpakking intact blijven. De nieuwe materialen hebben grote voordelen. In een verpakking gemaakt van het composteerbare bioplastic PLA blijven voorgesneden groenten bijvoorbeeld langer vers. Bioplastics hebben andere kwaliteiten en daarvan verwacht ik grote innovaties in nieuwe toepassingen.”

Hoe zit het met de afvalverwerking van bioplastics?

“Om biologisch afbreekbaar te zijn, heb je precies de juiste temperatuur, vochtigheid én microben nodig. Die condities hebben we niet in Nederland. Een aantal bioplastics zijn alleen afbreekbaar door ze industrieel te composteren. Ze breken niet af in de natuur, maar kunnen wel in de groencontainer. Ook kunnen ze verwerkt worden via de plastic recycling. Het bioplastic kan straks met infrarood uitgeselecteerd en kan vervolgens worden vergist of gerecycled. Vergisten levert veel biogas op en de overgebleven compost kan weer uitgestrooid worden over akkers, of alsnog verbrand worden voor groene energie. De afgevangen CO2 kan via buizen naar nabijgelegen kassen geleid worden om kasplanten te laten groeien. Zo leveren bioplastics aan het eind van de levensduur waardevolle biomassa op.”

‘Meer bekendheid rondom biobased plastics is absoluut noodzakelijk’

“Alles is beter dan de huidige verpakkingen. Vrijwel alle verpakkingsfolies die je nu in de supermarkt vindt, bestaan uit minimaal 3 lagen. Een chipszak bestaat zelfs uit 9 lagen. Een verpakking die uit meerdere lagen bestaat, kun je niet recyclen. Bij de afvalverwerkers kunnen ze met infrarood bijna alleen monomaterialen scheiden van de rest. Het doel is om in de nabije toekomst álle verpakkingen ofwel recyclebaar, ofwel composteerbaar te laten zijn. Daarvoor moeten we per verpakking gaan kijken wat er aan veranderd moet worden. Ieder voedingsmiddel stelt andere eisen aan de verpakking. Het is een enorme klus, maar wel een interessante en heel leuke!”

Wat zijn verder belangrijke voordelen van biobased verpakkingen?

“Planten nemen tijdens de groei koolstofdioxide op uit de lucht. Door met behulp van deze biomassa biobased plastics te maken, worden er tijdelijk broeikasgassen (CO2) uit de atmosfeer gehaald. Deze koolstoffixatie kan worden verlengd in tijd als het materiaal wordt gerecycled of via compost weer in de grond terecht komt.

Voedselverpakkingen worden van ‘maagdelijke’ materialen gemaakt, waarvan de basis olie is; een fossiele grondstof. Biobased plastics dragen bij aan het verminderen van de afhankelijkheid van de beperkte fossiele middelen. De olieprijs is nu heel laag, maar strategen voorzien grote prijsfluctuaties. Die prijsverschillen vormen een risicofactor voor de continuïteit van bedrijven. Zeker is dat de prijs van olie de komende decennia gaat stijgen. Er ligt een omslagpunt in het verschiet: het punt dat olie als grondstof duurder wordt dan biobased materialen. Bedrijven zien dat ze zich daarop tijdig moeten voorbereiden. Een verpakkingslijn aanschaffen is een enorme investering, dan is het wel handig als deze vooruitloopt op de mogelijkheden en toekomstige wensen en wettelijke eisen.”

Bijkomend voordeel is dat we de grondstoffen voor een aantal biobased plastics uit Europa kunnen halen: daarmee levert dit materiaal een bijdrage aan het economisch verdienmodel voor Europa. Het eindafval kan binnen de eigen regio worden verwerkt. Nu gaat plastic dat gerecycled moet worden, veelal voor verwerking naar het buitenland en zelfs naar China. Er zijn dus minder transportbewegingen voor de verwerking van biobased plastics nodig, dus er is minder CO2 uitstoot.”

Jouw missie is het proces naar meer biobased verpakkingen te versnellen: wat moet er gebeuren om dat te bereiken?

“Meer bekendheid rondom biobased plastics is absoluut noodzakelijk. Vanuit de Europese en Nederlandse overheid wordt aangestuurd op behoud van grondstoffen, dat is een goede zaak. Er ontstaat bij zowel bedrijven als de consument steeds meer awareness over de noodzaak van veranderen maar daardoor is ook toegang tot de kennis nodig. Als ketenregisseur Bioplastics werk ik samen met bioplastic producenten en –verwerkers maar ook met overheid en kennisinstellingen om de kennis meer toegankelijk te maken voor de markt. We zijn al een heel eind op weg. Bedrijven realiseren zich dat verpakkingen op basis van olie langzamerhand niet goed zijn voor hun imago. De weerstand van consumenten tegen de toenemende berg plastic is voor hen een motivator om te veranderen. Zulke processen gaan niet heel snel, maar ze al zijn wel aan de gang.”

Waar kunnen bedrijven terecht die de omslag willen maken naar biobased plastics?

“Bedrijven die vragen hebben, kunnen eens kijken op de site hollandbioplastics.nl of biobasedpackaging.nl. Daar vind je veel informatie, feiten over bioplastics en antwoorden op veelgestelde vragen. In Amsterdam heb ik daarnaast een ‘Bioplastics Info- en Expo-hub’ waar ik vrijblijvend bedrijven adviseer bij het maken van de juiste keuzes rondom bioplastics of biobased verpakkingen. Ik maak inzichtelijk welke mogelijkheden er zijn, welke materialen al uitgetest zijn voor een bepaald type product en koppel ze aan de juiste producenten en verwerkers. Ik kies niet voor ze, maar de ervaring leert dat het zo makkelijker voor bedrijven wordt om een goede beslissing te nemen. En dat moeten ze doen: dan schiet het tenminste een beetje op met duurzaam verpakken!”

Hoe groot is de bioplastics markt – nu en in de toekomst?

Volgens de laatste gegevens zal de wereldwijde bioplastics productiecapaciteit naar verwachting groeien met meer dan 350%, van ongeveer 1,7 miljoen ton in 2014 tot ongeveer 7,8 miljoen ton in 2019. Daarnaast is de bioplastics industrie door de Europese Commissie aangewezen als één van de leidende markten waardoor de groei naar een circulaire economie in Europa bespoedigd kan worden.
Ook grote merken zoals IKEA, Marks & Spenser, Coca Cola en Danone geven allen aan dat de ontwikkelingen rondom bioplastics binnen de bedrijven hoog op de agenda staat. Zo zei Per Stoltz, Sustainability Developer bij Ikea, onlangs: “By 2020, 100% of our plastics will be made from renewable and recycled sources.”

Bron: European Bioplastics

www.hollandbioplastics.nl
www.biobasedpackaging.nl
www.innovatielink.nl