Besmettings­ri­sico’s verdampers zwaar onderschat

In de meeste koel-, vries en productieruimten zijn aan het plafond verdampers gemonteerd. Die kunnen er aan de buitenkant schoon en hygiënisch uitzien, maar binnenin sterk vervuild zijn. Het gevolg: besmettingsrisico’s. Speciale UVC lampen bieden uitkomst.

In de meeste koel-, vries- en productieruimten in de voedingsindustrie zijn aan het plafond verdampers gemonteerd; die koelen de ruimte door grote hoeveelheden lucht langs het koude koelblok te halen. De juiste temperatuur in verwerkings- en opslagruimtes is vanzelfsprekend belangrijk om microbiologie onder controle te houden. Maar dat er ook microbiologische risico’s ontstaan bij het koelen van lucht, is minder bekend. Het grootste risico van een verdamper vormt Listeria, dat goed kan overleven in koude omgevingen. Extra gevoelig voor besmetting zijn productieruimten voor ready-to-eat producten, visverwerking en ruimtes met onverpakt product. 

Reiniging 

Verdampers zijn 24/7 in bedrijf. Ze worden doorgaans weinig gecontroleerd. Regelmatige reiniging is noodzakelijk, maar in de praktijk erg lastig; mede omdat ze vaak moeilijk bereikbaar zijn vanwege de hoogte en de machines die eronder staan. Martijn van Klink, samen met zijn vader Bert eigenaar van Bioclimatic, komt geregeld binnen bij de voedingsindustrie. Hij kent de risico’s rondom verdampers. “Verdampers die er aan de buitenkant schoon en hygiënisch uitzien, kunnen je op het verkeerde been zetten. Aan de binnenkant, op de lamellen van de verdamper, vormen zich als gevolg van het koelproces namelijk kleine druppeltjes condensatievocht. Micro-organismen hebben hiermee voldoende water om goed te kunnen gedijen. Er ontstaat een slijmerige laagje op de lamellen en in de lekbak: biofilm. Al na een paar dagen heeft zich op en in een nieuwe verdamper een stabiele kiemenflora ontwikkeld, die zich ook bij de lage temperaturen op koelerlamellen goed kan voortplanten.” 

De drie grootste risico’s

• Door lekkage kunnen er druppels condenswater op het product of voedselcontactoppervlaktes terecht komen. Als in die druppels ongewenste bacteriën of pathogenen zitten, zijn de gevolgen niet te overzien. 
• Alle lucht in de productieruimte gaat zo’n 20-25 keer per uur door de verdamper. Door deze luchtcirculatie kunnen kleine waterdruppels (aerosolen) mét bacteriën in de ruimtelucht terecht komen, en zich zo verspreiden naar wanden, vloeren en productcontactoppervlakten. En dus ook naar het product zelf.
• De overijverige schoonmaker, die besluit de verdamper snel even mee te reinigen met hogedruk. Bacteriën die zich op de lamellen en/of in de lekbak bevinden, kunnen zich hierdoor door de hele ruimte verspreiden. De nevel van een hogedrukreiniger komt overal. 

De werking van UVC licht

Bioclimatic is gespecialiseerd in desinfectie-apparatuur voor de voedingsindustrie. Een beproefde desinfectie-methode waar veel wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan, is het gebruik van UVC licht. “UVC licht werkt tegen alle soorten micro-organismen,” vervolgt Martijn. “Het wordt al sinds 1908 gebruikt voor desinfectie. Dit licht beschadigt namelijk het DNA van micro-organismen en virussen, waardoor deze zich niet meer kunnen vermenigvuldigen. Resistentie komt niet voor bij deze vorm van desinfectie.” Ultraviolet licht of ultraviolette straling is onzichtbaar. Het heeft een kortere golflengte dan zichtbaar licht. UVC lampen geven wel een zichtbaar blauw licht als bijproduct.” Voor het installeren zijn er twee opties: inbouwen en voorbouwen met een frame. De eerste optie is mogelijk bij dubbelzijdig uitblazende verdampers, bij verdampers met airsocks en bij verdampers met voldoende ruimte. De tweede optie wordt toegepast bij verdampers aan de aanzuigzijde. “Met de relatief eenvoudige ingreep van het in- of voorbouwen van UVC lampen bij bestaande verdampers, voorkom je in één klap de eerder genoemde risico’s,” zegt Martijn. “De ventilator draait toch al; een bestaande luchtkoeler verandert daarmee van een risicofactor in een luchtreinigingsapparaat.” 

Arbo-veiligheid

UVC straling valt onder ‘kunstmatige optische straling’. Het is bij blootstelling schadelijk voor huid en ogen. Daarom zijn er Europese richtlijnen van toepassing. Dat is nodig om de veiligheid te waarborgen van de mensen die in de ruimtes waar de lampen zijn geïnstalleerd, werken. “Verdampers met UVC licht móeten voorzien zijn van een werkschakelaar en voldoende waarschuwingen, zodat technici weten dat het licht uitgeschakeld moet worden vóórdat ze werkzaamheden kunnen uitvoeren. Ook afscherming van het licht is belangrijk; als er dagelijks mensen in de ruimte werken mag er geen UVC licht uit de verdamper ontsnappen. Daarvoor moet soms extra afscherming worden aangebracht. Indien nodig kunnen de UVC lampen alleen ingeschakeld worden bij afwezigheid van mensen. Bij twijfel voeren we metingen uit om een veilige werkplek te garanderen. Ook de hoogte waarop de verdamper hangt is trouwens belangrijk. In de regel is het niet mogelijk om een veilige installatie te maken als de verdamper op drie meter of lager hangt.” 

Voedselveiligheid

In de voedingsindustrie past Bioclimatic voedselveilige UVC lampen toe. “Deze UVC armaturen zijn waterdicht (IP68) én corrosiebestendig. De PTFE sleeve om de UVC-buizen zorgt ervoor dat bij een eventuele glasbreuk geen glasscherven of- splinters vrijkomen.” 

Tot slot

Bij het installeren van UVC lampen in een verdamper worden de lamellen en de lekbak 24/7 beschenen. “Hier is totaal geen bacterie- of schimmelgroei meer mogelijk”, garandeert Martijn. “Maar de contacttijd met de passerende lucht is kort”, nuanceert hij. “Het is dus niet zo dat de lucht in één keer vrij is van micro-organismen. Er zijn een aantal passages, ofwel contactmomenten, nodig met de lucht, om de ruimte met een redelijke effectiviteit te desinfecteren. Wij hanteren als vuistregel na een besmetting een periode van één tot twee uur, voordat de besmetting in de lucht geneutraliseerd is.” 

Door de verdamper met UVC licht te beschijnen, groeien er uiteindelijk geen schimmels, bacteriën en gisten meer op. Hij hoeft daardoor niet meer zo vaak schoongemaakt te worden, omdat hij hierdoor vrij blijft van biofilm. Biofilm isoleert bovendien de lamellen en koelleidingen, waardoor het rendement van de verdamper omlaag gaat. Een schone verdamper verlaagt niet alleen het risico op contaminatie, maar óók het energieverbruik van uw koelsysteem.”

www.bioclimatic.nl