Zeezwier­pro­ducten veroveren de markt

ls basis voor pasta, smaakmaker door boter, of als gelei voor desserts; de mogelijkheden van zeewier reiken veel verder dan sushi. De voedingswaarden maken van het gewas bovendien een geschikte vleesvervanger. Maar hoe makkelijk laat zeewier zich verwerken? En is het wel voedselveilig?  

Een paar geelzwarte boeien en nog wat lijnen met kleine gele boeien. Niks doet vermoeden dat daar in de Noordzee, 15 kilometer uit de kust van Scheveningen, de bakermat ligt voor wat wel ‘het eten van de toekomst’ wordt genoemd. Onder het oppervlak, aan twee touwen van elk een kilometer lang, wordt hier namelijk zeewier geteeld. Het gewas wordt verondersteld een grote rol te kunnen spelen in de terugkerende hoofdbreker in de mondiale voedingsbranche: hoe gaan we in 2050 negen miljard monden voeden? Zeewier is voedzaam, veelzijdig en duurzaam te telen. Bij Scheveningen bevindt zich één van de twee Proefboerderijen van Stichting Noordzeeboerderij, een NGO die de ontwikkeling van een duurzame en krachtige zeewiersector in Nederland wil verwezenlijken. 

Zeewierplatform

Koen van Swam van Stichting Noordzeeboerderij vertelt: “Wij zijn de initiatiefnemers van het Zeewierplatform, opgezet om kennis te delen en nieuwe projecten aan te jagen. Daarnaast faciliteren we als enige Europese partij offshore Proefboerderijen, waar we samen met de WUR onderzoek doen naar de ecologie, voedselveiligheid en de optimale omstandigheden voor teelt.” De wieren van de Proefboerderij worden ter beschikking gesteld aan de leden van het Zeewierplatform. Van Swam: “Dat zijn inmiddels ruim 70 partijen uit onder andere de food-, feed- en verwerkingsindustrie, en kennisinstellingen zoals TNO.” Het onderzoek wordt ondersteund met geld uit ProSeaweed, een maatschappelijk innovatieproject waarin overheid en bedrijfsleven samenwerken met het doel duurzame teelt te bevorderen en zeewier geschikt te maken als plantaardige eiwitbron voor menselijke en dierlijke consumptie. Grootschalige zeewierteelt is momenteel nog niet rendabel in West-Europa; het project moet daar verandering in brengen. Dat vereist multifunctionele zeewierboerderijen in de Noordzee met een keten voor logistiek, verwerking en afzet naar de voedingsmiddelenindustrie. 

Duurzame teelt

Wat maakt zeewier, dat in onder andere Ierland al eeuwenlang gegeten wordt, plotseling zo’n waardevol en veelbelovend gewas? “Dat heeft een aantal redenen,” vertelt Siebren van Tuinen, die vanuit de WUR ook betrokken is bij het onderzoek bij de Proefboerderij. “De groeiende vraag naar veilig en gezond voedsel daagt ons uit om nieuwe voedselproductiemethodes te verkennen. Zeewier kan geteeld worden zonder gebruik van zoet water, mest en land. Zo wordt de druk op het landbouwsysteem enorm verlicht.” Koen van Swam vult aan: “Zeewierboerderijen gaan uitstekend samen met bestaande functies op de Noordzee, zoals kustverdediging, visserij en natuuropbouw. Wij willen binnenkort starten met een pilot van zeewierteelt rondom in de Noordzee gelegen windparken. Multifunctioneel in ruimtegebruik, en de infrastructuur en veiligheid is al geregeld. Zo belasten we de ruimte op zee nog minder.” Behalve de gunstige duurzaamheidsaspecten, is zeewier zeer geschikt als voedsel voor de mens. Volgens het Voedingscentrum bevatten zeewieren eiwitten en ijzer, en zijn ze een bron van mineralen, calcium, fosfor, magnesium, natrium, kalium, jodium en vitamine B. Eigenschappen die het gewas tot een populaire vleesvervanger maken. 

Legio mogelijkheden 

Dat gegeven is niet onopgemerkt gebleven bij Olijck Zee-groenten, waar de afgelopen jaren verschillende producten met zeewier werden ontwikkeld. Remko Hol van Olijck: “We zijn oorspronkelijk worstmakers. Vanuit de behoefte onze varkens te voeden met een eiwitrijk en gezond dieet, kwamen we bij zeewier uit. Toen zijn we ook gaan experimenteren met producten voor mensen.” 

Collega Thijs Hoogveld vult aan: “Dat proces kostte twee jaar, en duurt eigenlijk nog steeds voort. Zeewier heeft een eigen karakter dat we moesten leren kennen. Inmiddels maken we burgers, soep en pasta met het gewas. In verband met de korte houdbaarheid van natte zeewier maken we nu alleen gebruik van gedroogde wieren.” Remko Hol zag dat de vraag naar producten met zeewier recent een grote vlucht nam. “We zijn pas een jaar op de markt en onze producten worden al afgenomen door groothandels, en partijen uit de retail en het restaurantwezen. Onze producten zijn nu nog vegetarisch, maar we zullen op korte termijn ook de snel groeiende veganistische markt gaan bedienen.” De mogelijkheden zijn legio, vertelt Thijs Hoogveld: “Er zijn veel verschillende soorten en smaken. Roomboter, gebakken spek en de zoetige smaak van schaal- en schelpdieren; je kan het allemaal proeven in zeewier.” De genoemde pluspunten bieden echter nog geen garantie voor afname door de consument, menen de mannen. Remko Hol: “Het verhaal achter waarom we meer zeewier moeten eten snijdt hout, maar het moet ook leuk en lekker zijn om te eten. Het is voor veel consumenten een onbekend product en dat werpt barrières op. Daarom zijn onze producten herkenbaar, toegankelijk qua smaak en makkelijk te bereiden.” 

Ook marketing is essentieel, weten ze bij Olijck. Remko Hol: “We hebben eens precies dezelfde burgers aangeboden onder twee verschillende namen: zeewierburger en zee-groentenburger. De tweede werd positiever beoordeeld.” Recent onderzoek van de WER (Wageningen Economic Research) onderschrijft het belang van communicatie rondom de positionering van zeewierproducten. Het onderzoek wees uit dat zeewier in een product leidt tot een hogere aankoopintentie. Tevens bleek dat emotionele boodschappen waarin het duurzaamheidsaspect benadrukt werd, een positieve invloed hadden op de beoordeling van het product. 

Voedselveiligheid 

Een ander belangrijk aspect dat komt kijken bij het op de markt brengen van zeewierproducten, is voedselveiligheid. Siebren van Tuinen doet als expertisegroepsleider bij RIKILT, een onderzoeksinstituut van de WUR, onderzoek naar contaminanten (mogelijk risicovolle stoffen voor de gezondheid). “Zeewier bevat jodium en arseen, die bij grote inname schadelijk voor de gezondheid kunnen zijn. Maar de producten die nu verkrijgbaar zijn, zijn volkomen veilig zolang je ze niet dagelijks in grote hoeveelheid eet.” Volgens Van Tuinen is er nog een wereld te winnen met betrekking tot kennis over zeewier: “Het is een ingewikkelde plant en we zijn pas relatief kort bezig met onderzoek. We weten dat er enorme variaties optreden in contaminanten, afhankelijk van onder meer het soort zeewier, de diepte waarop geteeld wordt, de watertemperatuur en het moment van oogst. De hoeveelheden arseen en jodium kunnen zelfs zó verschillen, dat ze bij het ene oogstmoment mogelijk discutabele gehaltes bevatten, terwijl die een paar weken daarvoor nog veel lager waren.” Meer onderzoek is dan ook nodig om een bloeiende sector in Nederland te realiseren, meent Van Tuinen: “Zeewier is in potentie een enorme voedselbron en gelukkig zien we het steeds vaker in de schappen. Maar er zijn nu binnen de EU pas circa 15 van de grofweg 20.000 soorten geregistreerd die geteeld en ingevoerd mogen worden. Hoe krijg je het water en ongewenste bijvangst doeltreffend uit zeewier? En hoe kun je efficiënt, goedkoop en veilig op grote schaal produceren in de Noordzee? Dat zijn we aan het ontdekken. Europese wetgeving schrijft voor dat voedselproducenten stoffen zoals mogelijk aanwezige contaminanten op een bepaalde manier registreren. Met ons onderzoek krijgen we het proces meer in de vingers en kunnen we bedrijven adviseren die aan de slag willen met zeewier.” En die staan in de rij, volgens Koen van Swam: “We krijgen tegenwoordig wekelijks wel een aanvraag van een geïnteresseerde partij.” 

________________

 ‘Potentieel enorme voedselbron’ vraagt om degelijk onderzoek en goede marketing

________________

www.noordzeeboerderij.nl
www.olijckzeegroenten.nl
www.wur.nl