Doorbraak in food-productie­systeem

Het werk van Rob Hamer draait om innovatie in food. Hij leidt het researchlab van Unilever in Vlaardingen en werkt één dag in de week bij de groep levensmiddelenchemie van Wageningen UR, als buitengewoon hoogleraar. Een gesprek over de weg naar duurzame en gezonde voeding. 

Rob Hamer is ook, namens werkgeversorganisatie VNO/NCW, lid van de stuurgroep van de NWA, de Nationale Wetenschapsagenda. Op die agenda staan de 140 belangrijkste wetenschappelijke vragen van nu, ingedikt uit de duizenden vragen die mensen hebben ingestuurd. Veel vragen gaan over onze voeding en over de productie van voeding, nu en in de toekomst.

Heeft het bedrijfsleven een rol in het vinden van de antwoorden op de grote vragen van deze tijd?

“Zeker. En als bedrijfsleven kunnen we de verbinding tussen die grote vragen en de praktijk duidelijk maken. We hebben daar immers dagelijks mee te maken. In workshops hebben we de vragen ondergebracht in routes. Duurzame productie van veilig en gezond voedsel is de naam van één van die routes langs een aantal samenhangende vragen. De routes zijn de handvatten voor onderzoek. Met bedrijven, universiteiten en andere geïnteresseerden zijn we aan tafel gaan zitten. We hebben samen gekeken: wat is de uitdaging en wat kunnen we bijdragen aan de oplossing van de vraagstukken?”

‘Voor het vernieuwde productiesysteem is een keuze-bekwame consument nodig’

Wat is dat vraagstuk voor agrifood?

“Onze uitdaging is in 2050 ruim 9 miljard mensen op een duurzame manier voeden, terwijl de consumptie met de mondiale welvaart meegroeit. In twee workshops zijn we tot een formulering van een visie gekomen. Die visie is dat de duurzame productie van veilig en gezond voedsel mogelijk wordt door een samenhangend, geïntegreerd productiesysteem, waaraan ook de consument volwaardig deelneemt. Ook hebben we een aantal game changers geïdentificeerd die de noodzakelijke doorbraken kunnen leveren om dat ambitieuze doel te bereiken.”  

Wat zijn die game changers?

“We hebben er acht geïdentificeerd. Voor het vernieuwde productiesysteem is een keuze-bekwame consument nodig, moeten we kringlopen - water, fosfaat, stikstof - sluiten en de productiesystemen weerbaarder maken tegen ziektes en plagen door versterking van de biodiversiteit. We moeten technologie en ICT inzetten voor meer precisie en efficiency en we kunnen de opbrengsten verbeteren en vergroten als we fotosynthese en eiwitsynthese beter begrijpen. We moeten ook zorgen dat de toegang tot voedsel wereldwijd efficiënter, effectiever en eerlijker wordt.” 

‘Turbosynthese is een echte game changer’

Wat is er nodig voor een keuze-bekwame consument? 

“De consument moet kunnen zien wat het effect is van zijn handelen, bijvoorbeeld van een duurzame en/of gezonde keuze in de winkel. De industrie heeft een belangrijke taak om de consument tot onderdeel van het voedingssysteem te maken, door zijn behoeften heel serieus te nemen en hem op maat te bedienen. Dus ze moeten veel flexibeler worden, bijvoorbeeld door de consument deelgenoot te maken van het sluiten van de kringlopen. We moeten alle resources optimaal benutten en ook de consument in staat stellen zijn verantwoordelijkheid te nemen als het gaat om het zo zuinig mogelijk omgaan met energie en grondstoffen, en om verspilling van voedsel te minimaliseren. Dat bedoelen we met de keuze-bekwame consument.”  

Investeren de levensmiddelenfabrikanten in Nederland al voldoende in de doorbraken, de verduurzaming van hun productie?

“Of de bedrijven in Nederland genoeg geld steken in duurzame innovatie, is een vraag voor VNO/NCW. Unilever, daar kan ik voor spreken, laat zien dat duurzame investeringen zich uitbetalen. We investeren volop in duurzame ontwikkeling. Unilever streeft er naar carbon positive te zijn in 2030 en zal dan nog uitsluitend duurzame grondstoffen gebruiken. Wij laten zien dat het werkt. Met zuiniger omgaan met energie en grondstoffen besparen we, maar ook doen we het op een duurzame wijze goed in de markt. Daar liggen de kansen voor de ondernemers in de levensmiddelenindustrie: duurzame en gezonde voeding voor consumenten die weten wat ze kiezen. Wij zijn overtuigd van onze aanpak. Half juli heb ik nog een voorstel de deur uitgedaan naar de EU voor een nieuw duurzaamheidsproject van Unilever in een Europees consortium met nog vijftig bedrijven en kennisinstellingen. Een voorstel waarmee we weer een flinke stap naar duurzaamheid zetten.”

Moeten er grote stappen gezet worden?

“Ik ben heel optimistisch en heb een groot vertrouwen in de vindingrijkheid van de mens. We hebben het probleem duidelijk geformuleerd en in de oplossing heeft iedereen zijn taak. Niet in de laatste plaats de bedrijven, die juist in Nederland zo goed samenwerken met de universiteiten. Ik verwacht veel van bijvoorbeeld de samenwerking van robotontwikkelaars met landbouwkundigen, die samen tot duurzame, nieuwe low cost teelt- en oogststrategieën kunnen komen. We hebben dus niet alleen het probleem gedefinieerd, maar ook de richting waarin we de oplossing moeten zoeken. Leren van de natuur, als we dat eens zouden kunnen: onze tuinbouwgewassen net zo snel laten groeien als een woestijnplantje na een regenbui. We noemen dat turbosynthese, een echte game changer.”

Hoe moeten de doorbraken gefinancierd worden?

“Wij doen een dringend beroep op de politiek om structureel meer geld in onderzoek te steken. We vragen de overheid daar 1 miljard euro meer aan uit te geven. De helft daarvan willen we bestemmen voor talentontwikkeling en infrastructuur, de andere helft voor thematisch doorbraakonderzoek, zoals het onderzoek naar de duurzame productie van voedsel. Naast die 500 miljoen euro, willen we nog 500 miljoen euro van de EU en het bedrijfsleven verkrijgen voor het doorbraakonderzoek.”