Verpakking is de nieuwe grondstof

Of we het nou leuk vinden of niet: er komt zeer strenge wet- en regelgeving op ons af op verpakkingsgebied. We bevinden ons in de stilte voor de storm. LEES DIT ARTIKEL NIET als je een fan bent van struisvogelpolitiek.

Onze Europarlementariërs zijn boos: te lang is er te weinig gedaan aan de verpakkingsproblematiek. Het zwerfvuil en de plastic soep in onze oceanen veroorzaken een milieuramp die verder gaat dan milieuvervuiling. Het vormt een serieuze bedreiging voor onze voedselvoorziening, omdat de microplastics aantoonbaar ook in planten en dieren terechtkomt. Er móet dus wat veranderen om de ramp die ons boven het hoofd hangt, het hoofd te bieden. Maar veranderen is lastig, disrupting, pijnlijk. Vandaar dat we met z’n allen het probleem lange tijd voor ons uitgeschoven hebben. “Dat kan niet meer", stelde Ulphard Thoden van Velzen tijdens het event van Foodindustrie Experts op 16 juni 2022: ‘Retail meets Foodindustrie’. “Brussel is het zat, omdat er ondanks wet- en regelgeving té weinig gebeurt.”

MINDF*CK

Veranderen vraagt om een flexibel brein. Wat dat betreft was het congres een stevig potje hersengymnastiek. Ulphard Thoden van Velzen (Wageningen Food & Biobased Research) schudde het wakker, Ton van Rooij (Filigrade) spoorde het aan tot innoverend en oplossingsgericht denken, Jan-Willem Grievink(FSIN) zette de boel op scherp met een verfrissend ongenuanceerd beeld van het huidige en toekomstige retaillandschap, waarna illusionist Victor Mids (MindF*ck) ons liet zien hoe ons brein ons continu voor de gek houdt; en vooral hoe leuk je daarmee kunt spelen. Want er zijn heus lichtpuntjes! Voor wie de middag gemist heeft: hier enkele highlights.

Ulphard Thoden van Velzen

Gij zúlt hergebruiken!

Ulphard Thoden van Velzen, senior onderzoeker verpakkingstechnologie en recycling - Wageningen Food & Biobased Research, trapt de middag af met een heldere boodschap. Net terug uit Brussel, weet hij uit eerste hand te vertellen dat de boosheid van de Europarlementariërs om het gebrek aan daadkracht om het plasticprobleem op te lossen, groot is. “Ze zijn enorm gedreven. De maat is vol, zeggen ze. Er komt dan ook strenge wet- en regelgeving op ons af.”
(Ondanks de waarschuwing aan het begin van dit artikel nog steeds aan het lezen? Dan ben je waarschijnlijk van het nieuwsgierige en eigenwijze soort. Heel goed: jij bent hard nodig om verandering teweeg te brengen.)

“Het adagium vanuit Brussel is: ‘Gij zúlt hergebruiken!’ De verpakkingsindustrie moet af van zijn afhankelijkheid van aardolie. Het huidige plasticsysteem is echter nog verre van circulair, mede doordat verpakkingen niet vanuit de basis zijn ontworpen voor recycling. Polymere verontreiniging maakt gerecyclede verpakkingen nu broos en breekbaar, en door moleculaire verontreiniging (inkten, kleurstof) zijn ze vaak niet voedselveilig. Er is té weinig foodgrade PET op de markt om de doelstellingen te halen. Dat lukt ook niet door een gebrek aan effectieve sorteer- en reinigingstechnologieën.
Daarbij biedt de huidige wet- en regelgeving weinig ruimte voor innovatie, en dát komt weer doordat de EFSA wordt geadviseerd door wetenschappers. Zij zijn behoudend, willen met hun advies geen enkel risico nemen en bouwen daarom grote veiligheidsmarges in. Dat heeft geleid tot een veel te strenge interpretatie van de wetgeving.”

Hoe verder?

Zelfs in het allergunstigste geval, als álle verpakkingen op dit moment wél ontworpen zouden zijn voor recycling en we alleen de best beschikbare recyclingtechnieken zouden gebruiken; dan nóg lopen we tegen een technische limiet aan, legt Ulphard de muisstille zaal uit. “Als we vanaf nu állemaal ons stinkende best gaan doen is er best veel meer haalbaar, maar een volledig circulaire economie is met de huidige wetten en technieken een illusie. Bovendien is het huidige streven naar meer circulariteit nog steeds geen oplossing voor de klimaatverandering, en ook niet voor het verminderen van zwerfvuil.”

Hoe verder? Een zeer relevante vraag! Helder is dat het vinden van een uniforme oplossing een utopie is en dat er aan elke optie barrières en dilemma’s kleven. Op dit moment schieten de belanghebbenden in de keten met hun oplossingen echter alle kanten op. Daarom is ketenregie hard nodig.” Nu roert de zaal zich: ‘Wie moet dat op zich nemen?’ Alweer een goede vraag, al komt daar deze middag geen antwoord op.
“Zeker is dat er meer dwang vereist is voor ‘design for recycling’” vervolgt Ulphard, “waarbij de risicobeoordeling van de EFSA voor innovaties minder conservatief moet worden.” Op de spontane vraag uit de zaal ‘Hoe dan?’ antwoordt de wetenschapper met een brede grijns: “Mijn advies? Haal de risicobeoordeling weg bij de wetenschappers!” Hij besluit: “Wat betreft het verbeteren van het aanbod aan foodgrade recyclaat; dat lukt alleen als er betere sorteersystemen komen, en korte gesloten recyclingsystemen.” 

Ton van Rooij

Voedselveilig recyclaat

En daarmee is het woord aan Ton van Rooij, project-directeur Filigrade. “Terwijl Brussel boos is wegens gebrek aan daadkracht in de keten, begint de verpakkingsbranche in paniek te raken: ‘waar is het materiaal om te recyclen?’”
Om verder te komen moeten we samenwerken, benadrukt Ton. “In de Coalition2.0 Food2Food hebben zich inmiddels meer dan 40 stakeholders in de waardeketen van plastic voedselverpakkingen verenigd. Zij willen aantonen dat beter sorteren van onder andere food versus non-food verpakkingen een belangrijke stap is om het recyclingpercentage te verhogen en waardevolle afvalststromen te creëren.”

Hij schetst het probleem met (helaas verouderde, want recentere zijn er niet) cijfers. “In 2017 is volgens het Afvalfonds 512 kton aan plastic verpakkingen op de Nederlandse markt gebracht. Ongeveer 40 procent daarvan bestaat uit plastic verpakkingen voor levensmiddelen: 205 kton dus. De doelstelling vanuit de overheid is: ‘gebruik 35 procent gerecyclede plastics’. Dat betekent dat er 72 kiloton (35% van 205) aan foodsafe recyclaat nodig is om aan de doelstellingen te voldoen.” De simpele rekensom maakt duidelijk dat er een gapend gat zit tussen vraag en aanbod. “Doordat deze totaal niet in balans zijn, is recyclaat, áls het er al is, duurder dan virgin materiaal.” Het huidige aanbod van voedselveilig recyclaat, circa 32 tkton, is afkomstig van statiegeldflessen. “Dat wordt grotendeels opgekocht door de multinationals die de flessen op de markt brachten: zij willen hun eigen flessen terug.”

Om terug te komen op het sorteerproces: een belangrijke vraag voor de keten is volgens Ton: “In welke afvalstromen wil je dat jouw verpakkingen terechtkomen? En vooral hoe trechter je dat?” Nu komt de CurvCode om de hoek kijken. “Deze code maakt het mogelijk om te sorteren op food en op non-food. De focus ligt op harde plastic verpakkingen, zoals mono-PET, PP, PE en sortering van PET-PE om vermenging met mono-PET te vermijden.” 

Jan-Willem Grievink

Hoe werkt het?

CurvCode is een intelligente, digitale watermerkoplossing gericht op sorteren. De code werkt als braille. Met 3D embossing (reliëf) voor rigids worden codes in matrijzen gegrafeerd. De techniek is geschikt voor thermoforming, spuitgieten en extrusie blazen.
Ook 2D codes in print zijn mogelijk: toepasbaar voor bedrukte verpakkingen zoals flexibles, drankenkartons, sleeves en etiketten. Speciale sorteertechnologie is in staat de braille te lezen en de verpakkingen gericht uit te sorteren op food en non-food. “We kunnen al aantonen dat de technologie werkt in een industriële omgeving en kan worden opgeschaald naar de werkelijke situatie. Op dit moment wachten we op een positief advies van EFSA voor de goedkeuring van dit sorteerproces. Natuurlijk zijn er nog wel aandachts- en ontwikkelpunten. Zo stoeien we nog met het niveau van zichtbaarheid van de code op de verpakking. Maar het is wel duidelijk dat voor dit voor de sorteerdes een interessante businesscase is om een waardevolle stroom recyclaat te verkrijgen. Dat rechtvaardigt de investering in de technologie. Dit jaar willen we het testprogramma afronden bij het Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics (NTCP) en industriële tests gaan uitvoeren bij Attera, Suez KSI en PreZero. Daarna kunnen we de business-case afronden en een plan maken voor de marktintroductie, in overleg met de stakeholders.”

Er ligt al verse voeding in 100% recycleerbare verpakkingen met CurvCode in de schappen van diverse supermarkten: ‘recycle-ready’. Zodra de sorteercentra daar ook klaar voor zijn, hoeven deze verpakkingen niet meer linea recta de verbrandingsoven in. “Vroeg of laat wordt íedereen gedwongen om meer, of zelfs uitsluitend, te werken met recyclaat. De kans dat er strenge hergebruikrichtlijnen komen is écht heel groot,” besluit Ton. En daarmee is het tijd voor een korte adempauze in dit congres. ‘Food for thought’ voor de aanwezige foodproducenten en retailers.  

Wil je weten wat Jan-Willem Grievink na de pauze te vertellen had? Lees dan het interview.