CPB: belastingen niet de manier om gedrag bij te sturen

De overheid moet terughoudend zijn met het beïnvloeden van gedrag via het belastingstelsel. Anders wordt het stelsel onnodig complex en daarmee lastiger uitvoerbaar en moeilijker te overzien voor burgers en bedrijven. Daarvoor waarschuwt het Centraal Planbureau (CPB). Het CPB geeft in een recente publicatie handvatten om vooraf te kunnen bepalen of de inzet van een fiscale maatregel economisch gezien zinvol is.

Door accijnzen of specifieke heffingen te heffen, kan bepaald gedrag worden ontmoedigd, terwijl aftrekposten, heffingskortingen en vrijstellingen gedrag juist kunnen stimuleren. Echter, deze fiscale regelingen verminderen de belastingopbrengsten aanzienlijk, waardoor algemene tarieven of andere belastingen verhoogd moeten worden om voldoende inkomsten te genereren.

Afwegingskader

Om deze uitdagingen aan te pakken, presenteert CPB een afwegingskader dat ingaat op de doeltreffendheid en doelmatigheid van nieuwe en bestaande belastinginstrumenten. Het afwegingskader biedt houvast om te beoordelen of een belastinginstrument geschikt is om een bepaald doel te bereiken, en kan voorkomen dat het gebruik van belastinginstrumenten doorschiet. Het kader bestaat uit zes stappen, waarbij de doeltreffendheid en doelmatigheid centraal staan.

Het afwegingskader wordt toegepast op vier uiteenlopende belastinginstrumenten: een suikerbelasting, de CO2-heffing voor de industrie, de innovatiebox in de vennootschapsbelasting en de inkomensafhankelijke arbeidskorting in de inkomstenbelasting. Hieruit blijkt dat er veel haken en ogen zitten aan het inzetten van belastinginstrumenten ten behoeve van gedragsbeïnvloeding en dat er grote verschillen zijn in doeltreffendheid en doelmatigheid.

Terughoudendheid

CPB concludeert dat terughoudendheid geboden is bij de inzet van belastinginstrumenten. Zelfs als het economisch gezien legitiem is om fiscale instrumenten in te zetten, gaat dit vaak gepaard met complexiteit. Sommige instrumenten zijn onvoldoende doeltreffend, in andere gevallen is er sprake van een disproportionele opbrengstderving en vaak treden ongewenste gedragseffecten op. Het is daarom van belang om belastinginstrumenten systematisch te beschouwen en te evalueren, zowel voorafgaand aan invoering als tijdens de evaluatie van bestaande maatregelen. Zo kan de keuze en vormgeving van maatregelen worden verbeterd en kan een begrijpelijk en uitvoerbaar belastingsysteem worden bevorderd.

Lees de publicatie: ‘Een economisch afwegingskader voor belastinginstrumenten’
Cpb.nl