Blockchain in de foodsector

De term blockchain zoemt rond in de voedingsindustrie. Enthousiastelingen menen dat het de potentie heeft om de sector radicaal te veranderen. Grote partijen investeren dan ook flink in de techniek, maar voorlopig wordt er nog vooral geëxperimenteerd.

Wat betreft Joost Schuttelaar (links) en Tijmen de Vries van Schuttelaar & Partners kunnen de ontwikkelingen niet snel genoeg gaan. “Ons advies: ga gewoon beginnen.”

Blockchain gaat over hoe je als bedrijfstak samenwerkt; het helpt bedrijven uit dezelfde sector om vertrouwen en controle op te bouwen en transparantie te verschaffen. Het is een systeem waarbij transacties en andere gegevens worden vastgelegd in een database. Dat werkt als volgt: elke transactie wordt opgeslagen in een block. Dit block krijgt een code, waarmee je kan zien dat de transacties in het block niet aangepast zijn. Bij opvolgende transacties wordt een nieuw block geopend met een code die verwijst naar het vorige block. Zo ontstaat een ketting, een blockchain dus. Die wordt beheerd door de gebruikers ervan, er komt dus geen toezichthoudende instantie aan te pas. Alle gebruikers hebben een kopie van de database en zien gelijktijdig welke nieuwe gegevens worden toegevoegd. Wordt er gerommeld in de data, dan klopt de code niet meer en wordt de ketting verbroken. Op die manier creëer je een betrouwbare database en maak je het mogelijk snel in te grijpen. De data in een blockchain is openbaar, maar kan ook versleuteld worden opgeslagen en alleen inzichtelijk worden gemaakt voor gemachtigde partijen. Bitcoin – een digitaal betaalmiddel - was de eerste toepassing die met de technologie van blockchain ondersteund werd. Dankzij die techniek kan bijvoorbeeld een bitcoin maar één keer worden uitgegeven.

‘Slagen blockchain in foodsector valt of staat met bereidheid gegevens te delen’

Joost Schuttelaar en Tijmen de Vries, werkzaam bij advies- communicatiebureau Schuttelaar & Partners, pionieren samen met Kipster en andere partijen met de opzet van een blockchain waarin de ei-keten in beeld wordt gebracht. Met grote interesse volgen ze de ontwikkelingen rondom blockchain in de voedingsindustrie.

Zonder een concreet voorbeeld laat een blockchain zich lastig uitleggen. Als we kijken naar bijvoorbeeld een appel; welke gegevens zijn dan relevant om op te slaan in een blockchain?

Schuttelaar: “Van grond tot mond komen alle transacties en andere informatie in de blockchain te staan. Zo wordt een kratje appels na het oogsten gelabeld met informatie over het snoeien, waar de vrucht groeide, welke bestrijdingsmiddelen en bemesting zijn gebruikt, wanneer ‘ie uit welke boomgaard is geplukt en hoe. Misschien zelfs wel wanneer de sorteermachine de laatste onderhoudsbeurt heeft gehad. Verder worden details over het vervoer, de opslag, de verkooplocatie en eventuele keurmerken vastgelegd, deels geautomatiseerd, deels handmatig. Dat geldt ook voor appels die in de appelmoes terecht komen.” De Vries: “Bij een samengesteld product zoals een kant-en-klare pizza met veel verschillende grondstoffen en processen die ten dele plaatsvinden in het buitenland, wordt het natuurlijk ingewikkelder. Het opzetten van een blockchain van zo’n product is een grotere uitdaging.” Schuttelaar glimt: “Maar ook leuker!”

________________

Joost Schuttelaar & Tijmen de Vries

Schuttelaar & Partners is een advies- en communicatiebureau dat opereert op het gebied van duurzaamheid en gezondheid. Het bedrijf werd ruim 20 jaar geleden opgericht door Marcel Schuttelaar. Zijn zoon Joost is managing partner en runt de online divisie. Hij ontwikkelt digitale toepassingen en adviseert over effectieve online communicatie. Tijmen de Vries is bij het bedrijf werkzaam als adviseur duurzame ketens. Hij heeft ruime ervaring in agro commodities met complexe internationale ketens, waaronder koffie en thee. 

________________

Waarom moet de voedingsindustrie aansluiten op de blockchaintechnologie?

Schuttelaar: “Om een paar goede redenen. Een blockchain maakt frauderen lastig omdat sjoemelen in de opgeslagen gegevens niet mogelijk is. Door het delen van gegevens kan de sector zichzelf controleren en de rotte appels eruit vissen. Op basis van onverwachte statistische patronen in de blockchain kan je besluiten een onderzoek te doen. Zo had je bij de fipronilaffaire kunnen opmerken dat een nieuw bedrijf in korte tijd met een nieuw ontsmettingsproduct een groot deel van de markt pakt. Ook vergroot blockchain de voedselveiligheid. Zo kun je bij incidenten bijvoorbeeld snel analyseren waar het mis is gegaan. Het kostte nu weken om te traceren welke eierproducten mogelijk fipronil bevatten, met een blockchain is dat met een paar drukken op de knop te achterhalen. Sommige voedselschandalen zoals we de afgelopen jaren hebben gezien, kunnen we met de techniek voorkomen.” De Vries vervolgt: “De roep vanuit consumenten om transparantie en een verduurzaming van ketens is groot. Er gebeurt al veel op dat gebied, maar met een blockchain is ook voor consumenten nauwkeuriger na te gaan waar hun eten vandaan komt en welk traject het heeft afgelegd. Het is ook belangrijk om te laten zien wat de impact is van wat je doet, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid en eerlijke handel.

“Ons advies: ga gewoon beginnen”

Zo kan in een blockchain worden opgenomen onder welke arbeidsomstandigheden de boeren werken die jouw koffie verbouwen. De techniek leent zich uitstekend voor direct trade.” Schuttelaar vult aan: “Dan wordt de data onderdeel van je productstory richting de consument. Voorwaarde is trouwens dat de blockchain met eenvoudige applicaties ontsloten wordt, om de informatie leesbaar te maken voor de consument.” Volgens Schuttelaar is er nóg een belangrijke drijfveer voor de foodsector om een blockchain op te zetten: “Veel ketenpartners benchmarken graag met peers, ze willen van elkaar leren. Blockchain geeft je feedback over hoe jouw product door afnemers toegepast wordt en hoe je het wellicht kan verbeteren.”

Willen partijen wel in hun kaarten laten kijken?

Schuttelaar: “Dat is inderdaad de vraag. Veel bedrijven beschouwen het als een risico om data te delen. Daar zit veel waarde in opgesloten, het is hun business. Maar maak je de data niet transparant, dan blijft de blockchain zielloos. Anderzijds is het mooie van het systeem juist dat we nog niet kunnen overzien wat er allemaal mogelijk is. Er zullen nieuwe, nog niet te voorspellen toepassingen ontstaan, zoals dat ook gebeurde na de uitvinding van het internet. Die wetenschappers hadden nooit voorzien dat hun creatie bijna 50 jaar later gebruikt zou worden om te Snapchatten.”

Wat zijn, behalve de noodzaak om data te delen, nog meer voorwaarden voor een goed functionerende blockchain?

De Vries: “Regie binnen de keten blijft een vereiste, en daarmee het menselijk handelen. Omdat je de hele keten in beeld brengt, is het belangrijk met álle partners, van grondstof tot eindproduct, afspraken te maken over welke gegevens je wegzet in de blockchain. Welke informatie is voor de keten relevant; wat wil de consument graag weten?” Schuttelaar: “Consensus over welke standaarden je daarbij gebruikt is handig, maar niet noodzakelijk. Je kan ook onafhankelijk van elkaar informatie delen.”

Gaat de blockchaintechnologie de voedingsindustrie op z’n kop zetten?

De Vries: “Het is koffiedik kijken. Partijen zoals Nestlé en Unilever experimenteren al volop. Maar het is niet alleen voor de grote jongens. Het systeem is in deze fase zeer geschikt voor korte ketens en het MKB, omdat die blockchains minder complex zijn. Voor het MKB zijn de investeringen relatief laag, omdat ze vrijer kunnen experimenteren zonder legacy systemen." Schuttelaar: “De komende jaren worden tientallen blockchains opgezet in de voedingsindustrie. Uiteindelijk komt er één systeem bovendrijven waar de hele sector gebruik van zal maken. De kans van slagen hangt af van de vraag of partijen bereid zijn openheid van zaken te geven. Je kan gegevens wel versleutelen, maar het revolutionaire aan blockchain is juist het open karakter. De Vries: “Ons advies: pak het momentum, ga het gewoon proberen. Praat met je ketenpartners. En is er scepsis, begin dan met de no regrets. Blockchain stimuleert in ieder geval de dialoog tussen ketenpartners en dat is een goede zaak.”