Bewaak voedselvei­ligheid, ook bij duurzame verpakkingen

Biologische kipfilet verpakt in plastic folie... dat lijkt niet een heel duurzame combinatie. Plastic heeft een slecht milieu-imago, de plastic soep in de wereldzeeën vormt een grote bedreiging. Maar er is nog een andere kant van het verhaal: dit verpakkingsmateriaal voorkomt ook voedselverspilling. 

Plastic heeft als verpakkingsmateriaal een belangrijke functie voor de houdbaarheid. Het  zorgt voor een evenwicht tussen koolstofdioxide en zuurstof, hetgeen bederf tegengaat. Kwaliteitsmanagers hebben de taak om de houdbaarheid én de voedselveiligheid van producten te bewaken, óók bij de toegenomen vraag naar duurzame verpakkingen. Volgens Platform Duurzaamheid betekent duurzame ontwikkeling: “…de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien, in gevaar te brengen.” Een duurzame verpakking moet dus een lage milieu-impact hebben. Een van de verpakkingsmaterialen met deze eigenschap is biobased plastic. 

Biobased plastic

Biobased plastic wordt gemaakt van plantaardig materiaal, zoals zetmeel uit mais of aardappel, of suiker uit suikerriet. Biobased plastic is vaak zelfs composteerbaar en heeft dus veel minder impact op het milieu dan plastic dat uit aardolie is gewonnen. De vraag is natuurlijk of deze kunststof dezelfde eigenschappen heeft als traditioneel plastic. Biobased plastic moet bijvoorbeeld net zo stevig zijn als normaal plastic en bederf zoveel mogelijk tegengaan. De deugdelijkheid van een verpakking is immers een belangrijke factor binnen de logistiek: producten moeten onbeschadigd afgeleverd worden, ondanks de vele transportbewegingen die ze moeten ondergaan van producent naar distributiecentrum naar supermarkt. Ook moeten producten zo lang mogelijk houdbaar zijn en daarbij speelt de verpakking een belangrijke rol. Het voorkómen van derving is vooral belangrijk in het kader van voedselverspilling. Volgens voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal zorgen verpakkingen voor 10% van de milieu-impact van voedsel, en komt 15% voor rekening van voedselverspilling. 

Houdbaarheid

Verpakkingen zijn niet alleen nuttig, ze nemen ook risico’s met zich mee. Verpakkingen kunnen producten besmetten met stoffen die een gevaar vormen voor de volksgezondheid. Voor de traditionele verpakkingsmaterialen is al uitvoerig onderzoek gedaan naar de migratie van gevaarlijke stoffen, maar kwaliteitsmanagers moeten de nieuwe, duurzame verpakkingen hiervoor opnieuw tegen het licht houden.

Is plastic op plantaardige basis food-grade? Of brengt dit materiaal gevaren met zich mee als mycotoxinen en aflatoxines? Ook moet onderzocht worden of duurzame verpakkingen dezelfde zuurstofdoorlaatbaarheid hebben als gewoon plastic. Plastic met een laag etheen-vinylalcohol (EVOH) heeft goede barrière-eigenschappen tegen zuurstof en andere gassen, waardoor producten langer houdbaar zijn en bederf wordt tegengegaan. Ontbreekt een dergelijke laag, dan kan een onbalans van zuurstof en andere gassen zorgen voor productverkleuring of voor vermindering van vitamines.

Testen

Voordat (duurzame) verpakkingen in gebruik genomen worden, moeten ze daarom uitvoerig worden getoetst. Het is bovendien belangrijk om ook te kijken naar de verpakking als geheel. Om op productiekosten te besparen, doen fabrikanten soms concessies. Dan kiezen ze er bijvoorbeeld voor alleen een toplaag van biobased plastic te maken en het bakje niet. In zo’n geval is het belangrijk te testen of de laag van biobased plastic hetzelfde sealmedium heeft als het bakje. Wanneer de verpakking niet perfect sluit, kan deze immers gaan lekken, wat weer ten koste gaat van de houdbaarheid van het verpakte product. Voor kwaliteitsmanagers zijn houdbaarheidsonderzoeken dé tool om na te gaan of duurzame verpakkingen net zo veilig zijn als de conventionele varianten. Er  kunnen garantieverklaringen over migratie en food-grade worden opgevraagd bij de leveranciers van verpakkingen. 

Evenwicht zoeken

Kwaliteitsmanagers moeten zich steeds afvragen welke producten zich goed lenen voor de stap naar het gebruik van duurzaam verpakkingsmateriaal en welke niet of minder. Voor minder bederfelijke producten en producten die niet gevoelig zijn voor verkleuring, kan deze stap eenvoudiger worden gemaakt dan voor producten die snel bederven. Dan is de afweging ingewikkelder. Wanneer duurzame verpakkingen leiden tot derving, is de milieu-impact immers groter: voedselverspilling heeft nog steeds een grotere milieu-impact dan verpakkingsmateriaal.

www.ktba.nl

Foto: Sander Katoen, consultant kwaliteitszorg