De verwachtingen voor de productie van voedsel in zee zijn hooggespannen. Maar de kansen zijn beperkt zelfs met de nieuwste technologische opties, zoals ecological engineering, aldus theoretisch bioloog Jaap van der Meer van Wageningen Marine Research.
Wellicht moeten we het minder op het land zoeken en meer in de zee. Die bedekt zo’n 70 procent van ons aardoppervlak, maar levert slechts 1 tot 2 procent van ons voedsel. Dat kan beter, aldus de propagandisten van het concept ‘Blue Growth’. We kunnen ons bijvoorbeeld richten op efficiëntere kweek van voedsel in de zee. Maar zo simpel is het helaas niet. De gebruikte modellen gaan uit van het beschikbare oppervlak voor voedselproductie, en niet van de beschikbare nutriënten of van de opbouw van de voedselpiramide op zee.
Qua vruchtbaarheid kun je het overgrote deel van de oceanen vergelijken met een woestijn: gemiddeld gezien is er een grote schaarste aan voedingsstoffen. Dat is de voornaamste beperking van mariene voedselproductie voor de mens. Een ander probleem is dat de eerste twee niveaus in de voedselpiramide, namelijk de planten en de planteneters, voornamelijk bestaan uit eencellige algen en dierlijk plankton van nog geen halve millimeter groot. Die kunnen wij niet oogsten.
Er bestaan wel grotere algen, maar die vind je nauwelijks op open zee, alleen in een heel smalle kustzone. Je zou ze op open zee kunnen kweken. Maar dat is nooit goed van de grond gekomen, weet Van der Meer. Het is kostbaar en technisch lastig. Daarnaast zijn grote wieren lastig te oogsten en ze gaan snel rotten als je ze niet meteen goed droogt.
Bemesten is geen oplossing, omdat je daarmee de algensamenstelling verandert. “De ervaring leert dat je dan vooral oneetbare soorten bevoordeelt”, zegt Van der Meer. En omdat veel van de voedingsstoffen waarmee je de kustzone zou kunnen bemesten, vooral in de bodem terechtkomen.
Daarom zijn we voor ons mariene voedsel vooral aangewezen op dieren hogerop in de voedselpiramide, zoals vissen. Maar die vormen samen slechts een piepklein deel van de voedselproductie op zee. Bij elke stap in die voedselketen gaat 94 procent van de energie verloren; na vier of vijf stappen is er niet veel meer over. Bovendien zijn veel van die visbestanden nu al overbevist. En als we alle visbestanden ter wereld écht duurzaam zouden bevissen, dan nog kunnen de wereldzeeën volgens de Wereldbank hooguit zo’n 13 procent meer vis opleveren dan ze nu doen.
Maar hoe zit het dan met de kweek van vissen, zoals zalm, in omheinde bassins in zee? “Die zalmen eten pellets die onder meer bestaan uit vismeel en visolie – ook weer afkomstig uit de zee”, antwoordt Van der Meer. “En als je ze soja voert, dan gebruik je dus bronnen die op het land al schaars zijn, en die hun eigen problemen met zich meebrengen. En zalmen lusten helaas geen algen. Je zou hooguit processen kunnen ontwerpen om de eiwitten uit zeewier te halen en ze zodanig te verwerken tot pellets dat zalmen ze wel lusten. Maar ook dat brengt zijn beperkingen met zich mee.”
Wat betreft kweek op zee ziet Van der Meer de beste kansen voor schelpdierkwekerij. Schelpdieren staan laag in de voedselketen en zijn hoogwaardig voedsel. Maar in de kustzone is de ruimte schaars.
Op dit moment onderzoekt Van der Meer met EFARO (European Fisheries and Aquaculture Research Organisations), op verzoek van de Europese Commissie, andere opties om meer voedsel uit de zee te halen. Bijvoorbeeld door het actief herstellen van verarmde ecosystemen, zoals oesterbanken of zeegrasvelden. Van der Meer: “Maar we weten eigenlijk nog maar heel weinig van mariene ecosystemen, vooral die in de diepere wateren. En de schattingen ten aanzien van de productie van die systemen lopen enorm uiteen. Het kan dus gevaarlijk zijn om daarop te rekenen voor onze voedselvoorziening.”
Dan zijn er nog ideeën over zogeheten ecological engineering: kunstgrepen om op bepaalde plekken de biodiversiteit een handje te helpen. “Bijvoorbeeld door stellages te bouwen om een koraalrif op gang te brengen, waarna het rif zich vanzelf gaat uitbreiden”, vertelt Van der Meer. “Of door constructies neer te leggen op de zeebodem die de upwelling, dus de opwaartse stroming van voedingsstoffen, bevorderen. Daarmee zou je meer algengroei in de bovenste waterlagen krijgen, als basis voor meer productie in de rest van de voedselpiramide.” In zijn algemeenheid zet EFARO vraagtekens bij de potentie van ecological engineering. Of het echt substantieel iets gaat opleveren, is nog maar zeer de vraag.
Moet het concept van Blue Growth dan maar helemaal de prullenbak in? Zo ligt het nu ook weer niet, nuanceert Van der Meer. Er zijn wel degelijk kustzeeën waarin plaats is voor extra kweek van wieren of schelpdieren. Bijvoorbeeld de Chinese Zee, waar op veel plekken een nutriëntenoverschot is. En ook in de Noordzee zijn er kansen voor kleinschalige kweek.
Bron: Wageningen University & Research
Vakblad Voedingsindustrie is mede mogelijk gemaakt door:
© COPYRIGHT 2024 VOEDINGSINDUSTRIE | ALLE RECHTEN VOORBEHOUDEN
Powered by Wallbrink Crossmedia © 2024
