Toekomstig landgebruik in Europa: vijf dilemma’s voor de landbouw

Op 6 november presenteren onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) de jaarlijkse Mansholtlezing in Brussel. De focus ligt op vijf kritieke dilemma’s rondom landbouw en voedsel in Europa, waarin klimaat en biodiversiteit een sleutelrol spelen. Deze vraagstukken bepalen hoe we schaarse grondstoffen en ruimte het beste kunnen verdelen en gebruiken.

Dilemma 1: In welke mate moet de EU zelfvoorzienend worden op gebied van voedsel en biomassa?

Europa staat voor de uitdaging om minder afhankelijk te worden van geïmporteerde grondstoffen zoals meststoffen, energie en veevoer. Een mogelijke oplossing is om meer eiwitrijke gewassen en oliehoudende zaden zelf te verbouwen. Dit vereist echter ingrijpende keuzes, zoals het beperken van biomassa voor brandstof en aanpassingen in consumptiepatronen.

Dilemma 2: wat is de rol van de veehouderij in Europa?

De veehouderijsector levert waardevol voedsel en draagt bij aan het Europese landschap, maar een grote veestapel heeft ook negatieve effecten op milieu, klimaat en biodiversiteit. De vraag naar dierenwelzijn neemt toe, en er wordt gediscussieerd over de rechtvaardigheid van dierlijk gebruik voor menselijke consumptie. Een kleinere veehouderij, gericht op grondstoffen die niet concurreren met voedselvoorziening voor mensen, kan helpen de ecologische impact te verminderen.

Dilemma 3: komen er klimaat- en natuurdoelen op maat voor lidstaten of gedeelde doelen voor EU als geheel?

De Europese klimaatwet legt duidelijke doelen op voor het verminderen van broeikasgassen, maar de vraag blijft of elk land deze doelen afzonderlijk moet halen of dat er ruimte is voor een gezamenlijke aanpak. Koolstofbudgetten kunnen dan tussen lidstaten verhandeld worden. Dit vraagstuk raakt direct aan landbouw- en natuurontwikkeling, aangezien biodiversiteit en natuurlijke hulpbronnen ongelijk verdeeld zijn over de lidstaten.

Dilemma 4: op welke schaal kunnen we voedselproductie combineren met natuurherstel?

Er zijn verschillende mogelijkheden om voedselproductie te combineren met natuur- en klimaatdoelen. De ambitieuze doelstellingen van de EU voor voedselzekerheid, biodiversiteit en emissiereductie kunnen echter tot conflicterende claims op landgebruik leiden. De uitdaging is om een balans te vinden die zowel op lidstaatniveau als op Europees niveau werkbaar is.

Dilemma 5: in hoeverre willen we het consumentengedrag sturen?

Het consumentengedrag heeft een aanzienlijke impact op klimaat, milieu en biodiversiteit. Sturing richting duurzamere consumptiepatronen is essentieel, maar de vraag blijft in hoeverre overheidsingrijpen wenselijk is. Hoewel er maatschappelijke steun is voor duurzame keuzes, blijft keuzevrijheid belangrijk. Hoe ver willen we gaan in het beïnvloeden van gedrag?

De Mansholtlezing onderstreept het belang van een gebalanceerde benadering waarin beleidsmakers de onderlinge afhankelijkheid van deze dilemma’s erkennen. De oplossingen liggen in een onderhandelingsruimte waar meerdere perspectieven mogelijk blijven en duurzaamheid en rechtvaardigheid hand in hand gaan.

Wur.nl