Rem arbeids­mi­gratie: uitdagingen voor voedings­be­drijven

Na extreme prijsstijgingen lijkt de rust in de foodsector terug, maar groei blijft uit. De sector kampt met een afgenomen vraag, grillige grondstoffenaanvoer en personeelstekorten. Deze structurele problemen beïnvloeden het groeipotentieel aanzienlijk.

Economische signalen verbeteren, maar consumenten bezuinigen

In de tweede helft van 2024 staan de macro-economische signalen op groen. De Nederlandse economie groeit dit jaar naar verwachting met 0,9 procent. Een sterke loonstijging verhoogt het besteedbaar inkomen, en het consumentenvertrouwen laat een stijgende lijn zien. Toch blijft de consument in supermarkten op de kleintjes letten door ‘downtrading’. De prijzen van boodschappen zijn fors gestegen, mede door accijnzen op tabak en dranken. Hierdoor dalen de volumes in foodretail, foodservice en bij veel speciaalzaken. Ook stagneert de export, wat ondernemers in de Conjunctuur Enquête Nederland (COEN) als belangrijke belemmering benoemen.

Grondstoffen en personeel blijven uitdaging

De toegang tot grondstoffen wordt moeilijker door milieumaatregelen, klimaatverandering en regelgeving zoals de European Deforestation Regulation (EUDR). Ook het personeelstekort blijft nijpend. ABN AMRO verwacht voor 2024 nulgroei in de sector en slechts 1 procent groei in 2025.

Wetgeving en arbeidsmigranten cruciaal voor flexibiliteit

Arbeidsmigranten spelen een belangrijke rol als flexibele kracht in de voedingssector. Om deze groep beter te beschermen, heeft het vorige kabinet de Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten (WTTA) voorgesteld. Deze wet beperkt de inzet van uitzendkrachten tot goedgekeurde bureaus en moet uitwassen in de arbeidsmigratie tegengaan. Voor voedingsbedrijven betekent dit dat ze bij invoering van de wet alleen met gecertificeerde uitleners kunnen werken. Dit is cruciaal, aangezien uitzendkrachten vaak een derde van de flexibele schil vormen, met name in fysiek belastende productiewerkzaamheden. In 2023 waren bijna een miljoen arbeidsmigranten actief in Nederland, waarvan een op de vijf in de voedingsindustrie.

Verminderde beschikbaarheid van arbeidsmigranten

Ook de aantrekkingskracht van werk speelt een rol in de toegang tot arbeidsmigranten. Door stijgende lonen in Polen wordt het verschil met Nederlandse lonen kleiner, waardoor Poolse arbeiders vaker in eigen land blijven. Dit werpt de vraag op hoe lang Nederlandse bedrijven aantrekkelijk blijven voor buitenlandse werknemers.

Vooruitzicht: automatisering en robotisering noodzakelijk

Met een voortdurende arbeidskrapte moeten bedrijven nadenken over de gevolgen als arbeidsmigranten minder beschikbaar zijn. De vergrijzing in de sector versterkt dit probleem; ruim een kwart van de werknemers is ouder dan 55. Automatisering en robotisering kunnen deels een oplossing bieden. Simpele taken worden al steeds meer geautomatiseerd, maar complexere werkzaamheden met natuurlijke producten, zoals het snijden van groenten of vlees, blijven lastig. Kunstmatige intelligentie kan hier op termijn ondersteuning bieden door diversiteit in handelingen beter te verwerken.

Meer informatie: ABN AMRO Insights.