Ketenvorming in eiersector biedt perspectief

Na de fipronilcrisis brachten diverse commissies advies uit over maatregelen die nodig zijn om herhaling van vergelijkbare affaires te voorkomen. Op basis van onderzoek concludeert Foodlog dat deze maatregelen de risico’s niet zonder meer wegnemen, maar wel kostenverhogend zijn voor legpluimveehouders. Risico’s als fipronil blijven onveranderd groot aanwezig, omdat de gemiddelde pluimveehouder in zijn bedrijfsvoering onvoldoende ruimte heeft voor professioneel risicomanagement. Foodlog pleit voor een op hechte ketenvorming gebaseerde aanpak. Boeren, toeleveranciers en supermarkten kunnen elkaar versterken, maar moeten nog wel door het in de loop van decennia opgebouwde rollenspel heen breken.

Naar aanleiding van de fipronil-affaire startte Foodlog in opdracht van de provincie Gelderland het Pilotproject Ketenintegratie Eiersector. Gelderland is de thuisbasis van veel spelers in deze keten: opfokbedrijven, voerleveranciers, pakstations, pluimveehouders en slachtbedrijven.

Foodlog deed interviews in de gehele keten en adviseerde bij de vorming van het ketenproject van een Europese retailformule die Nederlandse eieren inkoopt. 

Als boeren, hun toeleveranciers en de bedrijven die hun eieren verpakken het willen, kunnen ze samen met de detailhandel het verschil maken om voedselveiligheids- en integriteitsrisico’s professioneel te beheersen. Vertrouwen dat de risico’s goed afgedekt zijn en dat ze kopen wat ze denken te kopen, is immers van wezenlijk belang voor consumenten bij hun keuze voor de (digitale) winkel waar ze hun eieren kopen. 

Onachtzaamheid en onhandigheid

De fipronil-affaire in de Nederlandse legpluimveesector in 2017 was een gevolg van onachtzaamheid, gebrekkige controleprocedures en kostendruk binnen de sector. Onhandigheden van de zijde van de toezichthouder (NVWA) versterkten dat effect. Tegen die achtergrond had het Pilotproject Ketenintegratie Eiersector tot doel te bepalen onder welke voorwaarden voedselveilige, integere en rendabele ei-ketens kunnen worden opgezet op basis van voor consumenten aantrekkelijke waarden.

Tredmolen

Foodlog concludeert dat de sector zit opgesloten in een aanbodgerichte markt waar vrijwel alles draait om de prijs. Met uitzondering van (op het totale volume) kleine uitzonderingen, is er weinig aandacht voor het gezamenlijk ontwikkelen van waarden en zekerheden die consumenten op grote schaal willen kopen. Het is een soort tredmolen. Alle ketenpartners gaan ermee door, omdat de eiersector zich nu eenmaal zo heeft ontwikkeld.

Boer gaat ‘nat’ bij onterecht vertrouwen

De vele partijen die een rol spelen in de eierketen zijn nauwelijks op de hoogte van elkaars bedrijfsprocessen. Elke schakel doet zijn eigen ding. Relaties tussen schakels zijn vaak kortstondig en er is geen oog voor commerciële waarden die ze als geheel zouden kunnen waarmaken. 

De rol van de boer is cruciaal, omdat op zijn erf alle wezenlijke processen bij elkaar komen. De boer is echter niet in staat om op te treden als manager van wat Foodlog noemt ‘de ei-fabriek’. Het ontbreekt hem aan tijd en financiële middelen om alle processen te bewaken en regie te voeren in de eierketen. De legpluimveehouder vertrouwt zijn leveranciers en gaat nat als zich daaronder onbetrouwbare partijen bevinden. 

Risico’s als fipronil zijn daardoor nog altijd onveranderd groot aanwezig. Daarbij komt dat de lasten voor controles nu al hoog zijn en zullen stijgen als de controles worden uitgevoerd conform de door IKB-ei overgenomen 22 aanbevelingen van de Commissie Krouwel. Die Commissie werd ingesteld om affaires als fipronil tegen te gaan. Naar de mening van Foodlog leiden de aanbevelingen echter tot (nog) hogere bedrijfskosten zonder garantie op verbetering van de voedselveiligheid en -integriteit. 

Good Manufacturing Standard per keten

Foodlog stelt voor binnen onderscheidende ketens een eigen Good Manufacturing Standard (GMS) te bepalen en roept de partijen op daartoe duurzaam samen te werken. Dat spaart op termijn operationele kosten en genereert inkoopvoordelen die de marge van de boer verbeteren. In ketens die aanvullend onderscheid ontwikkelen, kan die aanpak bovendien extra commerciële marge opleveren. Zo leg je de basis om risico’s met betrekking tot voedselveiligheid en -integriteit beter te beheersen, het operationeel resultaat te verbeteren en de commerciële marge te verhogen die de keten als geheel kan verdienen. 

Gebruik van digitale middelen draagt bij aan vergroting van de transparantie in de keten. Delen van data kan veel operationele kosten besparen; nu wordt in een veelvoud van controles dubbel werk gedaan.

Lessen omzetten in praktijk

Met de lessen uit het Pilotproject Ketenintegratie Eiersector kunnen verdere stappen worden gezet om partijen uit de eiersector, die samen het verschil willen maken, versneld op weg te helpen. Foodlog is in gesprek met diverse private partijen uit de sector om deze ideeën om te zetten in nieuwe ketens. Foodlog is ervan overtuigd dat daardoor ketens kunnen ontstaan die waarde opleveren voor boer, supermarkt en consument.