Geen ja/nee-discussie over vlees, maar een gesprek op basis van feiten over de mate waarin consumenten die vlees willen eten, dit duurzaam kunnen doen. Is er een balans mogelijk tussen voedingswaarde en klimaatdruk, zodat vlees past in een gezond en duurzaam dieet? Hierover spraken de deelnemers aan het jaarlijkse Meat Café, dat de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV) op woensdag 13 november voor de derde keer organiseerde bij Dudok Studio in Den Haag.
Feit is dat het bepalen van de impact van de productie en consumptie van vlees een hoge mate van complexiteit heeft. Dit zorgt ervoor dat het maatschappelijke debat over vlees de laatste jaren behoorlijk is gepolariseerd tussen voor- en tegenstanders van vlees. “Vlees wordt vaak ten onrechte weggezet als ongezond en niet duurzaam”, zegt Jos Goebbels, voorzitter van de Centrale Organisatie voor de Vleessector COV.
“Vlees heeft echter een hoge voedingswaarde. Dat perspectief is belangrijk in het beoordelen van de milieuvoetafdruk van vlees. Zeker, het is complex. Maar als COV gaan wij graag de uitdaging aan om met iedereen te praten over de functie van vlees in een verantwoord voedingspatroon. Maar dan wel op basis van feiten.”
Daarom organiseerde COV op woensdagmiddag 13 november 2019 alweer de derde editie van haar Meat Café. Plaats van handeling was Studio Dudok in het hart van Den Haag en het onderwerp was ‘De rol van vlees in een gezond en duurzaam dieet’. Hiervoor nodigde de COV een uiteenlopend gezelschap uit vanuit de voedingsmiddelenindustrie, de vleessector, food service & retail, de landbouw, maatschappelijke organisaties, onderzoeksinstituten, beleidsmakers en de media. Zo’n 75 deelnemers luisterden naar vier sprekers die dieper ingingen op de thema’s voedingswaarde, milieuvoetafdruk, consumentengedrag en de markt. Nadat de sprekers kritisch waren ondervraagd door een deskundig panel, kwamen de aanwezigen zelf aan het woord. Dit gebeurde in een geanimeerd Lagerhuisdebat onder leiding van debatleider Gijs Weenink, directeur van de Debat Academie.
Stephan Bakker, hoogleraar interne geneeskunde bij UMC Groningen, sprak over de voedingswaarde van vlees en plantaardige alternatieven. Hij geeft aan dat dierlijk weefsel specifieke voedingsstoffen zoals creatine en haem bevat, die gevormd zijn door enzymen die in planten ontbreken. Meestal heeft dit geen merkbare gevolgen, maar dat kan veranderen als de gezondheidstoestand van iemand verslechtert, of als het orgaan dat bepaalde noodzakelijke enzymen produceert, minder goed functioneert. “Vandaar de noodzaak om dierlijke eiwitten te consumeren. Omdat creatine bij uitstek de energiedrager is in spieren, hart en hersenen, is het voorstelbaar dat een tekort hieraan bijdraagt aan vermoeidheid, spierzwakte en verminderd cognitief functioneren”. Bij patiënten treedt dit eerder op dan bij mensen zonder gezondheidsklachten. “We leven in een vergrijzende samenleving”, stelt Stephan Bakker. “Ook bij veroudering neemt de nierfunctie af, waardoor de kans toeneemt dat onvoldoende voedingsstoffen worden aangemaakt.”
“In hoeverre is vlees een belangrijke voedingsstof bij ondervoeding?”, vraagt panellid Karine Hoenderdos, diëtiste bij Scriptum. “Ondervoeding ontstaat vaak door orgaanfunctieverlies”, zegt Stephan Bakker. “De nieren en de lever zijn heel belangrijk, maar ook de dunne darm. Het komt regelmatig voor dat patiënten die een chemokuur ondergaan, vervolgens een tijd geen citruline aanmaken. Ook zij zijn dan afhankelijk van vlees als voedingsbron om in die voedingsbehoefte te voorzien."
“Bij een verminderde nierfunctie is nu juist het advies om niet teveel eiwitten te eten”, stelt panellid Annet Roodenburg, lector voeding en gezondheid bij de HAS Hogeschool in Den Bosch. “Hoe zit het daarmee?”
“Het is de vraag of dat advies juist is”, antwoordt Bakker. “Een eiwitbeperkt dieet vermindert de spiermassa en dat vertekent het beeld. Dan lijkt de nier beter te functioneren, maar dat is vaak niet zo. Eiwit is wel nodig om orgaanbeschadiging te herstellen. Dierlijk eiwit is hiertoe beter in staat dan plantaardig eiwit, omdat dierlijk eiwit meer zogeheten secundaire metabolieten bevat.”
Hans Blonk, directeur van Blonk Consultants, laat zien in hoeverre vlees kan passen in een duurzaam dieet. Dat doet hij door de klimaatimpact te relateren aan het totale pakket nutriënten dat een consument nodig heeft. Dit laat zien dat rundvlees moeilijk in een duurzaam dieet is onder te brengen. “Je kunt je zowel met als zonder vlees gezond en duurzaam voeden”, zegt Blonk. “Wil je een goede balans maken tussen voedingswaarde en milieu-impact, dan moet je voor voedingswaarde toch zeker 50 tot 60 nutriënten in je afweging betrekken. Wij hebben hiervoor een methode ontwikkeld die Optimeal heet. Daaruit blijkt dat je ook met het eten van pluimveevlees of varkensvlees een duurzaam dieet kunt hebben. Met rundvlees is dit veel moeilijker, hoewel bedacht moet worden dat een klein deel van het rundvlees min of meer gratis mee komt met de zuivelconsumptie.” Aan de andere kant komen bepaalde vleesvervangers ook niet goed uit de vergelijking. Milieuvriendelijker produceren en een kritische keuze van ingrediënten voor de benodigde voedingsstoffen zijn volgens Blonk randvoorwaarden voor een optimale balans tussen duurzaamheid en gezondheid.
Annet Roodenburg: “ Op welke nutritionele tekorten moet je met name letten als je geen vlees eet?
Hans Blonk: “IJzer en vitamine B12 zijn kritisch. In het duurzaam dieet voor vrouwen blijft er meer vlees aanwezig door hun hogere ijzerbehoefte. Ook leeftijd speelt een rol. Zink is ook een belangrijke stof om in de gaten te houden.”
Karine Hoenderdos: “Ik mis de categorie ‘meuk’ in het plaatje. Gevulde koeken, ham-kaas croissants, chips, dat soort werk. Wat gebeurt er als we die meuk uit ons dieet schrappen?”
Hans Blonk: “Een terechte vraag. In het debat gaat onevenredig veel aandacht uit naar wel of geen vlees eten. Die gevulde koeken zijn natuurlijk slecht, maar soms heeft meuk ook een goede score bij Optimeal. Een goed voorbeeld is goed bereide friet.”
Hilje van der Horst, Universitair Docent Consumption & Healthy Lifestyles aan de WUR, verklaarde het consumentengedrag vanuit de rol van vlees in de eetcultuur. De consument weet volgens haar te weinig van de gezondheidsaspecten van vlees en de impact van vlees op het milieu. Bovendien passen consumenten hun eetgewoonten maar zeer beperkt aan als gevolg van deze kennis. Het motiveren van consumenten om op een duurzamer en gezonder consumptiepatroon over te stappen, zal bovendien slechts een deel van de bevolking bereiken. Sommige consumenten gaan misschien juist meer vlees consumeren. Tegenstellingen binnen de samenleving kunnen verharden. Wat wel werkt is geleidelijk bouwen aan breed draagvlak voor een dieet met meer plantaardig eiwit en minder vlees, en een duurzamere productie van vlees.
Karine Hoenderdos: “Hoe voorkom je polarisatie in het debat over voeding en vlees in het bijzonder?”
Hilje van der Horst: “Flexitariërs die minder vlees eten geven de richting aan. Er moet geleidelijk aan worden gebouwd aan verbreding van draagvlak voor een voedselsysteem waarin plantaardig eiwit een grotere rol speelt en de vleesconsumptie vooral uit duurzame productie komt.”
Martijn Bouwknegt, research manager bij Vion, laat zien hoe Vion inspeelt op vragen over duurzaam van de markt en de maatschappij. De consument heeft veel verschillende wensen ten aanzien van zijn voedsel. Dierenwelzijn, duurzaamheid, gezondheid en transparantie zijn van groot belang. De wetenschap laat zien dat er grote verschillen bestaan ten aanzien van duurzaamheid tussen en binnen vleessoorten. Hij benadrukt dat de Nederlandse dierhouderij wereldwijd voorloper is in duurzaamheid. Door een eigenschap als duurzaamheid zichtbaar te maken op voedsel, kan de consument een eigen en eerlijke afweging maken. De vleesketen kan volgens hem een prima rol vervullen om de consument een eerlijke keuze te laten maken voor hun voedsel door zelf transparant te zijn over bijvoorbeeld duurzaamheid en dierenwelzijn.
Annet Roodenburg: “U stelt dat de vleesproducent de ketenregie kan hebben. Maar bepaalt de supermarkt niet wat er in de schappen ligt?”
Martijn Bouwknegt: “Het gaat erom dat je in dialoog met de ketenpartners samen tot een meerwaarde komt. Wij hebben onder andere goede contacten met onze leveranciers, de veehouders. Zo kunnen we samen met de retail de consument bedienen.”
Karine Hoenderdos: “Is de prijs van vlees wel eerlijk?”
Martijn Bouwknegt: “Een eerlijke prijs is heel belangrijk. Het Beter Leven Keurmerk is een goed voorbeeld van de een eerlijk prijssysteem, met een meerprijs voor de extra inspanningen die de ketenpartners leveren. We zijn echter nog niet zover dat we een gestandaardiseerde, transparante en eenduidige methode hebben om de totale klimaatimpact van ons voedsel in een prijs om te zetten. Maar Vion is zeker een voorstander van dergelijke eerlijke prijzen, mocht de methode ontwikkeld worden.”
In een geanimeerd Lagerhuisdebat kwamen diverse stellingen aan bod. Enkele stellingen staan hieronder nader toegelicht.
De meeste aanwezigen zijn voorstander, vooral vanwege de behoefte van consumenten aan betrouwbare en onafhankelijke informatiebronnen. Een tegenstander is van mening dat de hele Schijf van 5 verouderd is. Andere tegenstanders stellen dat verminderen van de vleesconsumptie gezonder is. Een van de aanwezigen wijst op Canada als voorbeeld van een land dat hierdoor haar eigen schijf van 5 - de Food Guide – heeft aangepast. Hoewel deze deelnemer stelde dat vlees niet meer in de Food Guide staat, blijkt vlees nog wel degelijk onderdeel te zijn van de aanbevolen bronnen voor eiwitten.
De voorstanders zijn duidelijk in de meerderheid. Hele generaties zijn opgegroeid met vlees als onderdeel van het menu, en dit blijft voor velen een belangrijk onderdeel van het consumptiepatroon. Het is volgens een voorstander vooral makkelijker voor de consument die anders teveel moet nadenken over een alternatief. Een tegenstander wijst erop, dat vlees dusdanig dominant is, dat het ten koste gaat van de keuze voor groenten en fruit. Naast te weinig vezels, eten veel vleeseters zo te veel zout en vet en dat is niet gezond. Dit wordt door diverse voorstanders van deze stelling bestreden.
Ook bij deze stelling zijn er meer voorstanders dan tegenstanders in de zaal. Vlees zit vol waardevolle voedingsstoffen die het lichaam goed kan opnemen, zegt een van hen. In de juiste verhouding gegeten is het gezond en duurzaam. Een andere voorstander wijst erop dat Nederland voorop loopt in dierenwelzijn en voedselveiligheid. Een tegenstander bekijkt het juist vanuit internationaal perspectief: wereldwijd meer vlees eten is op de huidige schaal niet vol te houden. Een voorstander benadrukt de nuance. Het gaat volgens deze deelnemer niet om wel of niet vlees eten, maar om de hoeveelheid vlees die je als vleeseter consumeert. Ook van belang is de rol van dieren in de nutriëntencyclus. Zij zijn noodzakelijk in de omzetting van stikstof, kalium en fosfaat. Anders moeten akkerbouwers een beroep doen op kunstmest en dat is helemaal niet duurzaam, aldus deze voorstander.
Hier zijn de tegenstanders in de meerderheid. Vooral het verplichtende karakter stuit op veel weerstand. Een ander obstakel is het ontbreken van consensus over de meetmethodiek voor het bepalen van de klimaatvoetafdruk. Een tegenstander wijst erop dat je milieu niet kunt isoleren van andere waarden zoals dierenwelzijn en gezondheid. Het is te veel voor de consument om uit te kiezen. Een voorstander stelt dat deze informatie over milieu-impact de consument wel meer bewust maakt van de verschillen tussen de diverse gerechten, maar in het algemeen vinden de aanwezigen dat de verantwoordelijkheid voor deze keuze niet bij de consument moet worden neergelegd.
Bron: © COV Meat Cafe
Vakblad Voedingsindustrie is mede mogelijk gemaakt door:
© COPYRIGHT 2024 VOEDINGSINDUSTRIE | ALLE RECHTEN VOORBEHOUDEN
Powered by Wallbrink Crossmedia © 2024
