Lock-ins belemmeren transitie circulair voedselsysteem

Minister Schouten van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) beoogt Nederland koploper te maken in kringlooplandbouw. Daar zijn we echter nog lang niet; het huidige productiesysteem is niet toekomstbestendig.

Wageningen Economic Research verkende aan de hand van gesprekken met belangenbehartigers van de primaire sectoren, verwerkers, retail en beleidsmedewerkers de invloed van lock-ins op beleid en praktijk. De bereidheid van de betrokkenen om te werken aan het doorbreken of ombuigen van lock-ins is aanwezig, maar de hoe-vraag staat nog open. Van groot belang is dat alle betrokkenen elkaar willen motiveren en ‘verleiden’ tot meer en betere samenwerking, gebaseerd op een gevoel van urgentie.

Lock-ins

Op dit moment zitten de betrokkenen nog teveel vast in oude denkwijzen, belangen en verouderde verdienmodellen om meteen met het kringlooplandbouw systeem aan de slag te gaan.
Systeem lock-ins uiten zich in afhankelijkheden als gevolg van globalisering, liberalisering en voor Nederland ook toenemende afhankelijkheid van technologie.
Bij markt lock-ins zit men vast in de gedachte zo goedkoop mogelijk te moeten produceren, want consumenten zijn niet altijd bereid voor duurzaamheid te betalen.
Bij governance lock-ins hebben boeren vaak een gevoel van onmacht.
En transitie lock-ins, het gevoel dat problemen te groot en complex zijn voor oplossingen.

Nieuwe rollen om de transitie te ondersteunen

Stakeholders zien graag dat de overheid de regisseur positie voor de transitie op zich neemt. Hierachter schuilt een gevaar; de betrokkenen gaan te veel naar de overheid kijken. Daarom is het verstandig ook een regierol voor de organisaties buiten de overheid te organiseren. Het gevoel van onmacht in de keten en druk van schulden bij de bank dat boeren hebben, leidt nu tot pad-afhankelijkheden waarin de boer noch motivatie noch mogelijkheden vindt tot innovatie. Om perspectief te bieden hebben alle partijen een rol, inclusief de consument. Samenwerking over expertises, disciplines en sectoren, met bereidheid om nieuwe inzichten te ontwikkelen, is hierbij van cruciaal belang.

Samenwerking met dialoog als leidraad voor transitie

De transitie vraagt om samenwerking gebaseerd op dialoog en een plan om kleine maar wezenlijke stappen te kunnen zetten vanuit een gevoel van urgentie en richting. De transitiebehoefte bruist en leeft. De tijd is nu rijp om door te pakken en zowel mensen en organisaties in het voedselsysteem te verleiden in beweging te komen.